پژوهشگر حوزه مرثیه، با بیان این‌که مقتل‌نویسی نخستین بار در مورد شهادت امیرالمومنین علیه‌السلام و توسط شخصی به نام ابن‌ابی‌دنیا انجام گرفت، افزود: با این حال، عنوان مقتل، بیشتر به شهادت امام حسین علیه‌السلام اشاره دارد.

ه گزارش همنوا، محمد سالک رحیمی در روضه طوبی، با بیان این مطلب اظهار کرد:  پژوهش در زندگی اهل بیت علیهم‌السلام از سه منظر زندگینامه، سیره و مقتل، قابل‌بررسی است. نگارش زندگینامه اهل‌بیت علیهم‌السلام، در طول تاریخ، همواره با محدویدت‌های بسیار همراه بوده و محبان ائمه، همواره یا در خوف و یا در حال فرار، توانسته‌اند مجموعه‌هایی را گردآوری کنند. به همین خاطر است که امروز می‌بینیم استاد بزرگواری چون مرحوم سیدجعفر شهیدی، زندگی امام سجاد علیه‌اسلام را حداکثر در هفتاد صفحه جمع‌آوری کرده است.

وی اضافه کرد: امروز معتبرترین و قوی‌ترین و تقریباَ بدون اشکال‌ترین زندگینامه اهل‌بیت را می‌توانیم در منتهی الآمال نوشته محدث بزرگ مرحوم شیخ عباس قمی ببینیم.

این پژوهشگر، مقتل را نوعی تک‌نگاری خواند و ادامه داد: چگونگی از دنیا رفتن بزرگان دین، صرفنظر از شیوه زندگی، در این حوزه، مورد توجه است. این‌که عنوان مقتل در این حوزه پژوهشی، مورد تاکید قرار گرفته، به این خاطر است که امام حسن مجتبی علیه‌السلام در حدیثی به نقل از پیامبر(ص)، در مورد کیفیت از دنیا رفتن ائمه می‌فرمایند که آل محمد یا با مسمومیّت از جهان می‌روند یا به قتل می‌رسند. از امام صادق نیز حدیث مشابهی نقل شده‌است. به جز شیخ مفید تقریباً تمام بزرگان شیعه، این حدیث را قبول کرده‌اند. علامه مجلسی از بزرگانی است که ضمن نقد و بررسی نظر شیخ مفید، بر این حدیث امام مجتبی تاکید دارد.

وی خاطرنشان کرد: مقتل نویسی نخستین بار در مورد شهادت امیرالمومنین علیه‌السلام و توسط شخصی به نام ابن‌ابی‌دنیا انجام گرفت. اما عنوان مقتل، بیشتر به شهادت امام حسین علیه‌السلام اشاره دارد. اَصبغ بن نباته از صحابه امام، نخستین کسی بود که برای حضرت، مقتل نوشت. برخی می‌گویند او پیش از واقعه کربلا فوت کرده بود و مقتل را پسرش، ابراهیم نگاشته است، برخی نیز گفته‌اند که او در زمان واقعه کربلا حضور داشته‌است. مرحوم شیخ صدوق نیز برای آن حضرت، مقتل نگاشته است. ابومِخنَف را نیز از نخستین افراد در مقتل‌نویسی سید‌الشهدا ذکر کرده‌اند.

سالک‌رحیمی اظهار کرد: دکتر محمد ابراهیم آیتی، نویسنده و مورخ شیعه، در کتابی با عنوان «بررسی تاریخ عاشورا» از فردی به نام ضحاک ‌ابن عبدالله مشرقی که در شب عاشورا، صبح عاشورا و حتی در بخشی از جنگ حضور داشت، اما یکباره از نبرد دست کشید و خطاب به امام گفت، من می‌خواهم زنده بمانم. امام می‌فرماید، من که دیشب گفتم هر کس می‌خواهد، برود. در هر حال، او امام را رها می‌کند و موفق می‌شود از محاصره دشمن، فرار کند. او تا مدت‌ها پس از واقعه کربلا، زنده بود. بخشی از اخبار حادثه کربلا توسط این فرد نقل شده‌است. امام سجاد، حضرت زینب و امام باقر علیهم‌اسلام از دیگر بزرگانی هستند که حوادث کربلا را نقل کرده‌اند.

وی با بیان این‌که تاریخ مقتل، فراز و نشیب بسیاری داشته است، بیان کرد: در دوره صفوی، هدف مقتل، عمدتاً گریاندن مخاطب بوده‌است. از مقتل‌های قوی این دوره، مقتل فرهاد میرزا (فرزند عباس میرزا) با نام «قمقام زخّار و صمصام بتّار» به زبان فارسی است. شیخ عباس قمی، با پیرایش این مقتل، مقتل نفس‌المهموم را پدید آورده است. حدیقه‌السعدا اثر منثور و منظوم ملامحمد فضولی عارف و شاعر قرن دهم، نخستین مقتل ترکی به نثر است. شعر رثایی با سیدفتاح مراغه‌ای در دوره زندیه آغاز شد. اما مقتل مشهور، اثر ملاحسین دخیل است.