نگارنده: حکیمه غفوری

امام علی (علیه السلام) در حکمت 56 نهج البلاغه می فرمایند : " وَ الْفَقْرُ فِي الْوَطَنِ غُرْبَةٌ " «  فقیر و تهیدست حتی در وطنش غریب است.»

برای اینکه حال یک جامعه را بفهمیم و به گفته پزشکان، جامعه را معاینه کنیم، باید به نحوه زندگی در شهرهایش توجه کنیم. در حال حاضر دسترسی نامناسب و نابرابر بعضی از محلات به خدمات شهری از چالش های مدیریت شهری در پاسخگویی به شهروندان است، قاعدتاً انتظار شهروندان از مدیریت شهری، برابری در دستیابی به فرصت ها، توزیع مناسب عملکرد ها، خدمات و دسترسی مناسب و بهینه به مراکز خدمات دهی و فعالیتی بدون تبعیض و تفاوت گذاری میان ساکنان یک شهر است، چراکه نابرابری در توزیع امکانات اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و کالبدی در سطح شهر، عدالت اجتماعی و فضایی شهر را زیر سوال می برد و از سوی دیگر توزیع ناعادلانه امکانات و منابع بین مناطق و محلات مختلف شهری مشکلات پیچیده و متعددی را در پی خواهد داشت. از این جنبه ایجاد سکونتگاه های غیررسمی در حاشیه شهرها و گسترش فقر در نقاط خاصی از شهر، نمود عدم تحقق عدالت فضایی در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی شهر خواهد بود.

فقر شهری پدیده ای چند بُعدی است و حاصل عملکردها، زمینه ها، عوامل، پیوند ها و ساز وکارهای متعددی می باشد و مناطق فقیرنشین شهرها با چالش های روزمره ای چون محدودیت دسترسی به فرصت های اشتغال و درآمد، مسکن و خدمات ناکافی و ناامن، محیط های خشن و ناسالم روبرو هستند، با علم به اینکه صدمات ناشی از فقر بسیار گسترده  و طولانی مدت می باشد، در کلانشهر تبریز هم مانند بسیاری از کلانشهرهای کشورمان همزمان با رشد شهری، پدیده فقر شهری در قالب پهنه‌های فقیرنشین، در داخل و حاشیه شهر قابل مشاهده است و مدیریت شهری در حوزه برنامه ریزی و اجرا باید تدابیری بیندیشد تا با بازنگری در روشهای برنامه ریزی به حل این معضل اقدام نماید.

نقش شوراهای اسلامی شهر و شهرداری ها در ایجاد عدالت اجتماعی در شهرها برکسی پوشیده نیست زیرا تصمیمات آنها در تخصیص و توزیع منابع مالی و خدمات، در شهرها تاثیر اساسی دارد، بایسته است که با عملکرد آگاهانه خود نابرابری های فضایی را کاهش داده و کیفیت زندگی شهروندان را ارتقاء بخشیده و توسعه پایدار شهری را تضمین کنند. اینجاست که سیاستگذاری نظارت بر فقر شهری از سوی مدیریت شهری موضوعی کلیدی به حساب آمده و در اولویت قرار دادن مناطق کم برخوردار شهری در اقدامات توانمند سازی این مناطق امری حیاتی محسوب می شود و ضروری است که در دوره آتی مدیریت شهری، ضمن تداوم این رویکرد، فعالیتهای نقش آفرینی مدیریت شهری چه بصورت مستقیم و چه غیرمستقیم در سیاست های شهری برای کارآفرینی، برنامه ریزی برای تدوین و اجرای توسعه اقتصاد محلی این مناطق ارتقاء یافته و تقویت شود و با حمایت از توسعه انواع بازارچه های محلی و تسهیل گری برای پیوند مشاغل خانگی، کارگاههای تولیدی، استارتاپ ها و هنرمندان با آن و حمایت از ایجاد و گسترش شبکه توزیع کالایی (بویژه در زمینه محصولات خانگی ) و پشتیبانی از تشکیل و تقویت خوشه های کسب وکار و ساماندهی مشاغل سیار مبتنی بر مقتضیات اجتماعی، اقتصادی و شرایط محلی با رویکردی شفاف، مشارکتی و عدالت محور جایگزین برنامه های مدیریتی زود بازده و سطحی نگر گردد، البته هر برنامه ای در این راستا برای مقابله با فقر شهری بدون شناخت دقیق از وضعیت موجود آن منطقه امکان پذیر نخواهد بود و در مرحله بعدی می توان با تعیین گستره فقر در سطح شهر و عوامل تعیین کننده آن با لحاظ اهداف آشکار و راههای عملی و اجرایی برنامه های کاهش فقر را پیاده و  گزینش کرد. چرا که اگر مدیریت فضای شهری با رویکرد صحیحی انجام نگیرد، به ناچار مدیریت رفتار اجتماعی هم با روش درست و نرمالی امکان پذیر نخواهد بود.