هم‌نوا_ مسعود رعنایی

استاد روانشاد، جز هنرمندانی است که هر ایرانی فارغ از علایق مذهبی، قومی و سیاسی به وجودش افتخار کرده و با غرور نامش را تکرار می کند. اما خسرو آواز ما تنها بین ایرانی ها شناخته شده نبود، بلکه آوازه اش در زمان حیاتش به گوش دنیا هم رسیده بود و خبرگزاری های مهم خارجی هم راجع به او فراوان نوشته اند، راجع به صدایش، اجراهایش، مدال هایی که دریافت کرده و حتی ربنایش.

مرغ خوش الحان بوستان ایران را از نگاه آن طرفی ها دیدن هم لطف خودش را دارد:

گاردین: نامدارترین خواننده و برجسته ترین استاد

ربنا یک جورهایی حکم روح جدا نشدنی رمضان را برای ما دارد. نمی شود صحبت از رمضان و لحظه ی افطار کرد و صدای استاد در خاطرات ما نپیچد، اما ربنای استاد روانشاد، تا آن طرف دنیا هم رفت. هفت سال پیش، روزنامه گاردین در مورد استاد شجریان و ربنای جانش این طور نوشته بود: « ربنا» اجرایی است که نفس را در سینه حبس می کند. این اثر، کار محمدرضا شجریان نامدارترین خواننده و برجسته ترین استاد موسیقی سنتی ایران است. او‌ در ربنا چهار بخش متفاوت از آیات قرآن را انتخاب کرده که هر کدام از آنها با عبارت «ربنا» شروع می شوند. شجریان این چهار بخش را به صورت یک دعای بهم پیوسته بر اساس ملودی های سنتی ایرانی خوانده است.» گاردین حتی از شور و شوق مردم ایران برای رسیدن لحظه ی افطار با صدای استاد مطلع بوده و نوشته است که « ربنای محمدرضا شجریان حال و هوای فوق العاده ای به لحظه ی افطار می‌دهد. »

ای بی سی: اسطوره ی نامدار ایران

ای بی سی استرالیا در مورد محمدرضا شجریان می نویسد:« سوپر استار موسیقی ایران در سرزمین مادری اش به عنوان یک اسطوره شناخته می شود. نویسنده ی این گزارش، جان تیلور، در مورد کنسرت ۱۰ سال پیش استاد در استرالیا می گوید: « این کنسرت، جزو کنسرت های نادری است که با تشویق ایستاده ی مردم‌ شروع می‌شود، بر خلاف کنسرت های دیگر که تماشاگران صرفا در انتهای اجرا از جای خود بلند می‌شوند. تیلور همچنین می گوید:« برای ایرانیان دور از وطن، شجریان مثل تکه ای از خاک وطن است.»تیلور سراغ طرفداران استاد هم در آن مقطع رفته و نظرشان را درباره ی او پرسیده است. هرکدام از آنها به نحوی خسرو آواز ایران را توصیف کرده :« به خانه ی هر ایرانی که بروید، آثاری از استاد شجریان پیدا می کنید. صدای او ‌برای من بهشتی است.»

نیویورک تایمز: غیر قابل پیش بینی

گزارش نیویورک‌ تایمز را ژان پارلس راجع به کنسرت آن زمان محمدرضا شجریان، همایون شجریان، کیهان کلهر و حسین علیزاده نوشته است و متن را این طور شروع می کند:« در تئوری، موسیقی سنتی ایرانی، بسیار اصولی است. مخزنی از ملودی ها و موتیف ها که به چندین حالت شکل می گیرند و موزیسین های ایرانی روی این ملودی ها بداهه نوازی می کنند.» او بعد از این که سعی می کند از این طریق به ویژگی قابل پیش بینی بودن موسیقی سنتی ایرانی اشاره کند، ناگهان اینطور ادامه می دهد: « با این حال وقتی اساتید موسیقی ایران و چهار استاد سردمدار، کنسرت هایشان را در سالن رزهال اجرا کردند، این موسیقی هر چیزی بود به غیر از قابل پیش بینی. امتداد این موسیقی می توانست به همه جا برسد. موسیقی آن ها حزن انگیز، عمیق ‌و‌ خلسه آور بود. » او در ادامه اعضای گروه را معرفی می کند و طبیعی است که اول از همه نام استاد شجریان را با صفت برجسته ترین خواننده ی سنتی ایران بیاورد. پارلس می گوید:« محمدرضا شجریان، به تک تک خطوطی که می خواند، نوایی‌ مؤثر، حزن انگیز و سوگوارانه می بخشد. تک تک عبارت ها را با کرامتی عظیم می سراید. او ابیات را با اوج گرفتن ، نفس هایی عمیق و طولانی و صدایی لزران به ابیاتی تاثیر گذار و سوزان تبدیل می کند.»

 آی ام دی بی : IMDB بزرگ‌ترین استاد در دوران موسیقی سنتی ایران

وب سایت ای ام دی بی ، هم نام استاد شجریان را برای آهنگسازی فیلم هایی مثل «زمستان است » و «دل شدگان» آورده است. این وب سایت که یکی از پربازدیدترین و معتبرترین وب سایت های فعال در زمینه ی شناساندن فیلم ها و آثار هنری است در بیوگرافی محمدرضا شجریان این طور می نویسد:« شجریان به عنوان بزرگ‌ترین استاد موسیقی سنتی ایران شناخته می شود. او هنرمندی است که در خواندن دستگاه های مختلف آواز تبحر دارد. در سال ۱۹۹۹ یونسکو در فرانسه جایزه ی پیکاسو و در سال ۲۰۰۶ مدال موتزارت را به او اهدا کرد.» درباره ی جایزه ی پیکاسو هم این را بگوئیم که این جایزه هر ۵ سال در سطح جهانی به هنرمندی اهدا می شود که برای شناساندن فرهنگ و هنر کشورش تلاش می کند. مدال موتزارت نیز هر ۲سال یکبار توسط یونسکو به شخص یا موسسه ای که در زمینه ی موسیقی دست آورد های منحصر به فردی داشته یا در آموزش موسیقی فعالیت بی نظیری انجام داده باشد اهدا می شود.  

واشنگتن پست: صدای قدرتمند و اشتیاق آور

«شب، سکوت , کویر یکی از آثار جاودانه ی کیهان کلهر و استاد شجریان است. این اثر جاودانه پای خودش را به واشنگتن پست هم باز کرد و نقدهای جالبی درباره اش نوشته شد. در بخشی از گزارش واشنگتن پست آمده است :« همان طور که از اسم شب ، سکوت، کویر بر می اید حرکت های این موسیقی سرشار از القای حس سکوت، مخفی بودن و حتی مدیتیشن است. به خصوص وقت هایی که صدای قدرتمند و اشتیاق آور شجریان موقع خواندن ترانه های معاصر و کلاسیکی که به صورت متناوب به دنبال هم می آیند پیشی می گیرد.»

نکته ی جالبی که نویسنده در انتهای گزارش به آن اشاره می کند هم خواندنی است و اوج غنای آثار استاد را نشان می دهد:« حتی برای شنونده ای که نمیداند قطعه به صورت سنتی کجا تمام می‌شود و دوباره از کجا شروع می‌شود ، روح آهنگ راهنما قرار می گیرد و نمی گذارد شنونده اشتباه کند.» یعنی شنونده ی غیر ایرانی هم با اصالت اثر ارتباط برقرار می کند و به گوش جان به شنیدنش می نشیند.

دیلی نیوز ترکیه: استانبول میزبان استاد موسیقی ایران

سال ۱۳۹۰ استاد شجریان برای اولین بار در استانبول به همراه گروه شهناز تور برگزار کرد و همان موقع روزنامه های ترکیه راجع به این استاد بزرگ خبرهای متعددی نوشتند. روزنامه شرق در تاریخ ۲۳ شهریور نه سال پیش لیستی از این روزنامه ها را تهیه کرد و بازخورد هر کدام نسبت به کنسرت استاد را منتشر کرد.

برای مثال دیلی نیوز ترکیه از استاد شجریان به عنوان استاد موسیقی ایران یاد می کند و زمان، یکی دیگر از روزنامه های مطرح ترکیه می نویسد:« شعر مولانا با شجریان معنا پیدا می کند. افراد کمی هستند که لقب استادی برازنده ی آن ها باشد و شجریان یکی از این افراد است.» صدای شجریان برای ترک های کشور ترکیه هم سرشار از جذبه و آرامش است.

اما در نهایت, نگارنده ی این سطور به نقل خاطره ای از سفر اساتید به نام خوش نویسی ترکیه در سال ۱۳۷۹ یعنی استاد حسن چلبی, استاد داوود بکتاش و استاد محمد ممتاز به تهران ( ماه رمضان- نمایشگاه قرآن) می پردازد.

عصر یکی از روزهای نمایشگاه که قرار بود بنده باتفاق دکتر هادی ملکی, میزبان افطاری سه تن از اساتید فوق الذکر در رستوران البرز تهران باشیم هنگام عزیمت به محل رستوران با ماشین بنده از نوار کاست مشغول شنیدن ربنای استاد شجریان بودیم . وقتی به مقصد رسیدیم استاد چلبی پیر خوشنویسی ترکیه که در صندلی جلو بغل راننده نشسته بودند دقایقی از پیاده شدن امتنا ورزیده و سوار بر توسن حس و خیال و غرق در اشک در خلسه ای عمیق فرو رفته بودند و پس از این که چندین بار با احترام از ایشان خواهش کردیم که پیاده شوند یک دفعه مثل کسی که از آسمان به روی زمین برگشته باشد فرمودند رعنایی بی (ترکی ) این ربنای استاد را نه در ماشین و میان جمع بلکه شباهنگام ‌و به تنهایی باید در کوهستان گوش داد تا آدمی را از تعلقات زمینی و مادی کنده و در عالم معنی و آسمان ها سیر دهد و روح را پس از صاف و صیقلی کردن به زمین برگرداند.

  قدر زر زرگر شناسد قدر گوهر گوهری

بنا به درخواست اساتیدی که ذکر خیرشان رفت نوار کاست ربنا و بعضی از شاهکار های استاد از قبیل نوا( مرکب خوانی- دستان- ماهور- بیداد( و نیز حیدر بابای استاد شهریار با صدای خود شاعر را از تهران خریداری و تقدیم بزرگواران کردم .

خداوند جمیل روح پر فتوح استاد شجریان را در اعلی علیین با جبروتیان و ملکوتیان محشور فرماید و خاندان معظم و فرهیخته ی ایشان علی الخصوص استاد همایون شجریان عزیز را برای مرهم گذاری و نوازش قلوب دل شکستگان از فراق خسرو آواز ایران، در کنف حمایت خود از جمیع بلایای ارضی و سماوی محفوظ دارد.

چون که گل رفت وگلستان شد خراب

بوی گل را از که جوییم از گلاب