به گزارش همنوا به نقل از خبرگزاری خبرآنلاین، هر ساله گمانه زنی ها درباره ملاقات روسای جمهور ایران و آمریکا در حاشیه نشست عمومی سازمان ملل، حاشیه ساز می شود. چه آنکه مجوز مذاکرات مستقیم مقامات ایران با آمریکایی ها نیز تا دولت یازدهم خط قرمزی بود که برجام تا حدودی توانست آن بشکند و مذاکره را به ابزاری برای حل مناقشه هسته ای و برداشته شدن تحریم های تسلیحاتی، هسته ای و مالی ایران تبدیل کند.

رشد اقتصادی بعد از برجام

موضوعی که باراک اوباما با تضمین تعهداتش در برجام و تصویب آن در کنگره امریکا، اعتماد ایران را جلب کرد و در مدت دو سال ریاست جمهوری اوباما، بعد از تصویب برجام، اگرچه مقامات عالی رتبه در ایران، ورود شرکت های امریکایی را محدود کردند، اما اقتصاد ایران در فاصله سال های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷،بیشترین رشد اقتصادی بعد از انقلاب را (۱۴.۲درصد درسال۹۵) تجربه کرد.

اما با ورود ترامپ به کاخ سفید و خروج امریکا از برجام، سلسله تحریم های اقتصادی بر ایران تحمیل شد که هدفش به گفته امریکایی ها، سقوط جمهوری اسلامی بود. موضوعی که دولت دوازدهم تا روزهای پایانی و در اوج نزاع با کرونا، نیز با آن دست و پنجه نرم می کرد و ایران را در موقعیتی قرار داده بود که رفع تحریم های اقتصادی به اولویت دولت روحانی تبدیل شد.

فرصت طلایی که از دست رفت!

اگرچه روحانی تا پایان سال ۱۳۹۹ توانسته بود در جریان مذاکرات وین ۶، امتیازات قابل توجهی از جمله رفع تحریم سپاه پاسداران و مقامات عالی نظام و رفع تحریم های نفتی و هسته ای و مالی را از امریکا بگیرد که جزئیات این امتیازات در گزارش وزارت خارجه به مجلس در خرداد ۱۴۰۰ گویای موفقیت وزارت خارجه دولت دوازدهم در وین۶ بود اما تصویب قانون راهبردی رفع تحریم ها در اسفند ۹۹ توسط مجلس و عدم مجوز مقامات عالی نظام برای امضای توافق وین، فرصت طلایی را از دولت روحانی گرفت و تلاش شد این فرصت به دولت رئیسی داده شود.

مذاکرات در دولت سیزدهم اما با تاخیر آغاز شد و عدم توجه تصمیم سازان سیاست خارجی در ایران به زمان بندی رویدادهای بین المللی،همچنین مذاکره با واسطه گری روسیه با امریکا و اثرپذیری مذاکرات برجامی ایران از جنگ روسیه علیه اوکراین، مذاکره با امریکا را صرفا بر سر تبادل زندانیان و دریافت پول های بلوکه شده با وساطت قطر، محدود کرد و رئیسی نتوانست از این فرصت طلایی بهره ببرد.

این در حالی بود که ترامپ در سال ۱۳۹۸ تمایل زیادی برای ملاقات با حسن روحانی و مذاکره مستقیم برای رفع تحریم ها نشان می داد. دفتر روحانی گفته بود «ترامپ در سال‌های ۹۶، ۹۷ و ۹۸ مجموعاً ده‌ها بار درخواست ملاقات کرد و چندین رئیس کشور را هم واسطه کرد از رئیس‌جمهور فرانسه، نخست‌وزیر ژاپن، نخست‌وزیر ایتالیا، نخست‌وزیر پاکستان، نخست‌وزیر انگلیس، صدراعظم آلمان و دبیرکل سازمان ملل تا حتی رئیس‌جمهور روسیه!»

روحانی آماده قربانی شدن بود زیرا...

اما روحانی که در آن روزها از هیچ کوششی برای رفع تحریم های هوشمند اقتصادی دریغ نمی کرد و رفع تحریم ها به اولویت قطعی دولت تدبیر و امید تبدیل شده بود و در اظهاراتی گفته بود «آماده است قربانی شود» حاضر به دیدار با ترمپ نشد. این در حالی است که علیرغم شروط ۱۲ گانه وزیر خارجه وقت امریکا در سال ۱۳۹۷ به عنوان پیش شرط مذاکرات، ترامپ در سال ۱۳۹۸ فقط ۲ شرط مذاکره موشکی و منطقه‌ای را برای بازگشت به برجام بیان کرد و در حاشیه مجمع عمومی آن سال نیز در یک روز ۸ بار درخواست ملاقات داد که، تقاضای او از سوی حسن روحانی پذیرفته نشد.

فشارها به روحانی /یک جای کار می لنگید!

ماجرای قربانی شدن روحانی به زمانی باز می گشت که او در آخرین نشست سازمان ملل در مهرماه ۱۳۹۸، در برابر اصرارهای دولت امریکا برای ملاقات دو رئیس جمهور قرار گرفت. ملاقاتی که در ظاهر برای تنش زدایی از روابط و رفع تحریم ها بود اما به گفته روحانی «یک جای کار می لنگید!»

ناظران سیاسی می گویند عدم اعتماد روحانی به ترامپ باعث شد تا او در آخرین سال حضورش در نشست سازمان ملل با ترامپ ملاقات نکند. اما ملاقات با روسای جمهور امریکا که تابو و خط قرمز جمهوری اسلامی بود، روحانی را در موقعیتی قرار داد که به نظر می رسد او اگر اطمینان داشت که ملاقات مستقیم با رئیس جمهور امریکا می تواند به رفع تحریم ها و تنش زدایی از روابط خارجی منجر شود، او سرمایه سیاسی داخلی خود را در جهت خروج مردم از فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم، متمرکز می کرد.

روحانی با یادآوری روزی که تحت شدیدترین فشارها برای ملاقات بوده می گوید « «اینجا واسطه گری رخ میداد که موضوع میان ایران و امریکا حل شود. همه چیز آماده مذاکرات مستقیم بود. طرف امریکایی ابراز می‌کرد که ترامپ بی صبرانه علاقه‌مند به دیدار است. اما احساس کردم که یک جای کار به شدت لنگ می‌زند. ترامپ تاکید داشت که او باید خبر دیدار را اعلام کند و بعد دیدار انجام شود. برای من روشن بود که ترامپ بازیگر است. او آدم عادی نبود. هر لحظه بازی می‌کرد. یک هنرپیشه قابل بود. نگران بودم که خبر دیدار را منتشر کند و بعد بازی را به هم بزند.»

پیش بینی روحانی از بازی ترامپ چه بود؟

تحلیل گران سیاسی معتقدند خلف وعده ترامپ با کره شمالی بعد از ملاقات تاریخی ترامپ با «کیم جونگ اون» که قبل از آن، کره شمالی را به انهدام کامل سایت های هسته ای این کشور واداشته بود، عامل بی اعتمادی بود. چه آنکه امریکا از سال ۱۳۹۷ تلاش های هدفمندی را همزمان با تحریم های اقتصادی برای سرنگونی جمهوری اسلامی انجام داده بود و جان بولتون صراحتا از پایان جمهوری اسلامی سخن گفته بود.

بنابراین تمام مولفه های سیاسی خبر از بی اعتمادی ایران به ترامپ در مقایسه با اوباما می داد تا آنجا که به گزارش دفتر رئیس دولت دوازدهم «روحانی نه پیش‌شرط برای بازگشت به برجام را پذیرفت و نه «دیدار نمایشی» را و بر این موضع اخلاقی و مبتنی بر منافع ملی ایستاد آنچنانکه در نطق نیویورک ۹۸ هم به صراحت تأکید کرد: «عکس یادگاری، آخرین ایستگاه مذاکره است نه اولین آن».

با انتشار خاطرات حسن روحانی از روزهای پر التهاب تحریم، روزنامه های نزدیک به دولت سیزدهم، دستاورد برجام در رفع تمام تحریم های تسلیحاتی ایران در شهریور ۱۴۰۲ را انکار کردند. اما به نظر می رسد تلاش برای اجرایی کردن برجام توسط دولت رئیسی و مذاکره با عربستان بر سر مسائل منطقه ای که با ابقای سپاه و مقامات عالی نظام در لیست تحریم ها و عدم بهره برداری از قانون راهبردی رفع تحریم ها برای فشار به امریکا همراه بوده، بیش از پیش، فرصت از دست رفته ایران را در عدم مجوز به روحانی برای توافق با امریکا در اسفند ۱۳۹۹، برجسته می کند. فرصتی که تصور می شد همیشه در دسترس است اما مذاکرات ایران و امریکا همچنان تحت الشعاع برخی اتفاقات از جمله جنگ اوکراین و این روزها جنگ حماس علیه اسرائیل قرار گرفته است.

حامیان حاشیه ساز رئیسی، منتقد صداقت روحانی شدند

در همین راستا روزنامه ایران با نادیده گرفتن صداقت روحانی در بیان خاطرات آن روزها و بیان نیت واقعی اش از احتمال ملاقات با ترامپ، نوشت «تماس تلفنی با اوباما یا قدم زدن با جان کری که جز «تقریباً هیچ» چیز دیگری عاید دولت و ملت نکرد»

روزنامه ایران حتی با صورتبندی «ملاقات روسای جمهور ایران و امریکا» به عنوان خطوط قرمز «اعتقادی» نظام، کوشش کرد بهره گیری از «ابزار مذاکره» را که چندی پیش مذاکره کنندگان دولت سیزدهم از آن برای ارتباط غیرمستقیم با امریکا بهره بردند، «مقدس سازی» کنند. موضوعی که با وجود انتقاد حامیان ابراهیم رئیسی از دولت روحانی درباره مذاکره با آمریکا، آن ها را پای میز مذاکره با امریکا قرار داد اما نتوانست امتیازی بیشتر از دریافت پول های بلوکه شده ایران را نصیب دولت رئیسی کند.

امتیازی متزلزل که بر خلاف مذاکره کنندگان دولت تدبیر و امید که پالت های نقدی دلار را از امریکا در تهران تحویل گرفتند، دولت سیزدهم با دریافت رسید تضمین شده پول های بلوکه شده، صرفا مجوز خرید اقلام بشردوستانه را با نظارت وزارت خزانه داری امریکا دریافت کرده است.

از این رو فارغ از تخریب های ناشیانه رسانه های نزدیک به دولت سیزدهم، توجه به شجاعت روحانی در حفظ منافع ملی و بیان واقعیت های مذاکره با امریکا، از رویکردی اخلاقی خبر می دهد که فضای رسانه ای کشور را پذیرای داوطلبانه انتقادات به رئیس دولت دوازدهم می کند.

رویکردی که حاکی از صبر برخی سیاستمداران در برابر ناشکیبایی برخی دیگر از دولتمردان در سانسور و بستن دهان منتقدان دارد. چه آنکه کارشناسان سیاسی معتقدند در دولت سیزدهم برخلاف دولت های قبلی، نه شاهد انتشار شفاف اخبار مذاکره با امریکا هستیم و نه حتی گزارشی از بهره برداری دولت در قانون راهبردی رفع تحریم ها منتشر می شود.