همنوا / ابوالفضل حمامی: امروزه مسئلۀ کتاب‌ها و ترجمه‌های تقلبی و تخفیف‌های مطرح در کتاب‌فروشی‌های ثابت و سیار سطح شهر توجه اهالی کتاب را به خود جلب کرده است. به‌بهانۀ هفتۀ کتاب و کتاب‌خوانی به‌سراغ حامد نخجوانی مدیر کتاب‌فروشی حامد رفتیم تا در این خصوص با وی گپ و گفت کرده و این موضوع را بررسی کنیم.

ترجمه‌های تقلبی از کجا ناشی می‌شوند؟

موضوع بسیار مهمی انتخاب کرده‌اید. متأسفانه در چند سال اخیر، ناشرانی که نام و نشان مشخصی ندارند و مؤلف و مترجم آن‌ها معلوم نیست، کتاب‌هایی را با شرایط خاص منتشر می‌کنند و بسیاری از اهالی کتاب که با حوزۀ نشر آشنا نیستند، به سمت این کتاب‌ها می‌روند. پس از مطالعه که به سراغ ما می‌آیند و از کیفیت ترجمه سؤال می‌کنند، پاسخ ما این است که وقتی وزارت ارشاد نظارت ندارد و نهادهای مردمی نویسندگی دیگر وجود ندارند و بی‌معنا شده‌اند، این مسائل هم پیش می‌آیند. شاید باورتان نشود در طول یک ماه، چندین بار از شهر قم برای عرضۀ کتاب با ۸۰ درصد تخفیف تماس می‌گیرند تا من به‌عنوان یک کتاب‌فروش با ۵۰ درصد تخفیف بفروشم. این چه کتابی است که با ۸۰ درصد تخفیف فروخته می‌شود؟ جایگاه وزارت ارشاد در این مسئله کجاست؟ به ارشاد تبریز اطلاع می‌دهیم و از حوزۀ نظارت آن خارج است، تهران هم رسیدگی نمی‌کند و پاسخگوی این مسئله نیست. پشت این ناشران چه کسی است؟ چرا کتاب باید با ۸۰ درصد تخفیف عرضه شود؟ ما در حوزۀ کتاب تا به حال چنین مسئله‌ای نداشته‌ایم. کتاب‌های بدون مترجم واقعی که از لحاظ ترجمه بشدت ضعف دارند. در سطح شهر هم چنین کتاب‌فروشی‌هایی در مکان ثابت و چندین کتاب‌فروشی سیار در ایستگاه‌های مترو وجود دارند. ادارۀ ارشاد باید به این مسئله باید نظارت کند اما متأسفانه نظارتی صورت نمی‌گیرد.

ارشاد حداقل می‌تواند اطلاع‌رسانی کند که این کتاب‌ها مورد تأیید ما نیستند اما حتی اطلاع‌رسانی هم نمی‌کند‌. این مشکل در ناشران شهر قم است. من به‌عنوان یک کتابفروش از وزارت ارشاد گله‌مندم. وزارت ارشاد از ناشران خوب و کتاب‌فروشی‌های اصیل باید حمایت کند و لیست ناشران و کتاب‌فروشی‌های مورد تأیید خود را منتشر کند.

چرا ترجمۀ خوب در کنار ترجمه‌های تقلبی و ضعیف شناخته نمی شود؟

یکی از دلایل شناخته نشدن ترجمه‌های خوب، فضای مجازی و به اصطلاح بلاگرهای کتاب است. دوستان جوان اهل کتابی که تازه به حوزۀ کتاب‌خوانی وارد شده‌اند و به خود اجازۀ نقد ادبی می‌دهند؛ حرف من این است که در حوزۀ ترجمه باید متخصصین امر وارد شوند. برای مثال بنده دیده‌ام که دوست جوانی به مترجم نام‌آشنای ما آقای مهدی سحابی ایراد گرفته که سحابی ترجمه بلد نیست! من با سابقۀ ۱۵ سالۀ کتاب‌فروشی به خود چنین اجازه‌ای نمی‌دهم که مهدی سحابی را که کتاب‌هایی از قبیل «در جست‌وجوی زمان ازدست‌رفته»، آثاری از «سلین» و دیگر آثار شاهکار را به خوبی ترجمه کرده، نقد کنم اما عده‌ای دست به نقد این بزرگان می‌زنند بی‌آنکه اثر شایسته‌ای جایگزین این آثار معرفی کنند. تا به حال کسی جرأت این را نداشته که محمد قاضی را نقد کند اما نمی‌دانم چه اتفاقی در فضای مجازی می‌افتد. ما مترجم‌های بزرگ دیگری هم داریم ازجمله استاد محمدحسن لطفی - از مترجمان بنام شهر تبریز - که در حوزۀ فلسفه، بهترین ترجمه‌های آثار افلاطون و ارسطو را ارائه کرده‌اند. نهادهایی مثل ارشاد و کانون نویسندگان باید در این زمینه بیشتر فعالیت کنند؛ نشست برگزار کنند، جلسات نقد بگذارند و به معرفی نویسندگان خوب بپردازند. البته معدود افراد و نهادهایی در این خصوص مطرحند ازجمله مجلۀ بخارا، استاد علی دهباشی و در شهر تبریز، بنیاد شهریار.

می‌توان گفت گسترش کتاب‌های تقلبی دلیل بر کالایی شدن فرهنگ است؟

متأسفانه حوزۀ فرهنگ بیشتر به سمت تجاری شدن می‌رود. کتاب‌های زرد به‌ویژه در حوزۀ روان‌شناسی که در صدر این کتاب‌ها هستند. اگرچه در حوزۀ روان‌شناسی، مؤلفان برجسته و نشرهای تخصصی هم وجود دارند مانند نشر قطره، نشر بینش نو، نشر سایه‌سخن و دیگر نشرهای مطرح؛ اما به‌علت هجمۀ حداکثری کتاب‌های زرد، مجال دیده شدن کتاب‌های خوب چندان وجود ندارد. من به‌عنوان یک کتاب‌فروش همیشه سعی می‌کنم کتاب‌های خوب را معرفی کنم اما با فراوانی کتاب‌های زرد، این کتاب‌های خوب دیگر دیده نمی‌شوند.

از سوی دیگر فروشگاه‌هایی با نام کتاب‌شهر، شهر کتاب و... که به‌عنوان مراکز فرهنگی مطرحند، این‌ها دیگر کتاب‌فروشی نیستند. شما وارد این مکان‌ها می‌شوید و شاید یک‌سوم محیط خود را به کتاب اختصاص داده‌اند.

کتاب‌فروشی‌های «همیشه تخفیف» مقصرند یا قربانی؟

این هم از عواقب ناکامی اقتصادی و بیکاری است که همه به فعالیت‌های خدماتی روی آورده‌اند و متأسفانه این معضل به موضوع کتاب هم سرایت کرده است. اما به نظرم ادارۀ ارشاد می‌تواند این موضوع را ساماندهی کند و کتاب‌های مورد تأیید خود را به این فروشندگان ارائه کنند.

رسالت یک کتاب‌فروش چیست؟

من رسالت خود را در معرفی کتاب و مؤلف و مترجم خوب می‌دانم. مثلاً در حوزۀ تاریخ باستان می‌توانم معرف خوبی برای کتاب خوب باشم تا اصالت موضوع هم حفظ شود. البته به حمایت همۀ دوستان بخصوص اهالی رسانه نیازمندیم.