سال2019 را به تاریخ فرستادیم و سال 2020 میلادی را در آغوش کشیدیم. جهان بی‌سابقه‌ترین روزهای ناآرام و شب‌های پر التهاب را تجربه کرد.

به گزارش همنوا؛ منطقه خاورمیانه برای چند قرن «بین المللی ترین» منطقه دنیا بود؛ هم به لحاظ کثرت بازیگران، هم محل تعیین سرنوشت جهان و آیینه روابط بین الملل بوده است . شرایط فعلی خاورمیانه نشانگر دوران گذار از نظم سیاسی و امنیتی قدیم و حرکت به سمت نظمی تازه است. دخالت‌های مداخله‌جویانه خارجی و افراط‌گری داخلی سبب پیچیده‌تر شدن اوضاع خاورمیانه شده است. مهمترین وجه تمایز اوضاع بحرانی خاورمیانه در مقایسه با قرن‌های گذشته، سهولت انتقال بحران، تروریسم و ناامنی از این منطقه به دیگر نقاط جهان است. در فلسطین راهپیمایی‌های بازگشت که از سال 2018 شروع شده بود در هشتاد و هفتمین هفته پیاپی ادامه یافت. سال 2019 به غیر از آزار و سختی برای مردم فلسطین نداشت. غزه ناظر بر شهادت بَهّا اُبوالَّعطا از فرماندهان بزرگ جهاداسلامی بود. رژیم صهیونیستی به دلیل عدم توانایی در شکل‌پذیری دولت جدید سومین انتخابات را در کمتر از یک‌ سال فراهم می کند. عربستان منظومه‌ای از ناکامی‌ها و بُطلان و نقض حقوق بشر از جمله قتل خاشقچی و مضمحل کردن فعالان حقوق شهروندی را شاهد بود. تاسیسات نفتی آرامکو در شرق عربستان در 14 سپتامبر مورد حمله هفده پهباد قرار گرفت. حُوثی ها در یمن ماموریت این هجوم را بر عهده گرفتند. فرآوری پنج میلیون بشکه نفت در روز به نیمه رسید که سبب وضع ناپایداری در بازار و بُنگاه‌های مالی شد. ابتدا مایک پمپئو وزیرخارجه آمریکا اعلام داشت: ایران درعقبه این تهاجم بوده است که جمهوری اسلامی ایران در واکنش، آن را سیاست دروغ حداکثری نامید. آمریکا با اشاره به نقش احتمالی ایران، بانک مرکزی ایران را تحریم کرد. بعدهاسازمان ملل متحد، اثر و نشان از ایران را در این حمله منتفی دانست. در پنجمین سالگرد منازعه در یمن، عربستان بل اراده و عزم به هدف کاهش دادن بحران یمن در جریان انجام گفتگو در عمان با طرف یمنی دیدار داشته است. در یمن از سند چشم انداز ملّی 2020 رونمایی شد که برای به وجودآمدن سرزمینی نوین و کارآمد در سال 2020 تهیه شده‌است. کمیته‌های مردمی از شلیک یک فروند موشک بالستیک بدر – 1-p به سوی منطقه مرزبانی عربستان خبر دادند . میتینگ و اعتراض سیاسی لبنانی‌ها از 17 اکتبر به مناسبت افزایش مالیات مکالمه تلفنی به خصوص پیام رسان‌های اینترنتی مانند واتس آپ ، بارقه و شعله‌ای برای انتقاد و اعتراض لبنانی‌های سنی، شیعه و مارونی ، علیه دولت شد حتی بروز و اظهار همدردی و تسلّی رئیس جمهور میشل عون ، استعفای سعدحریری نخست وزیر و پیشنهاد طرح اصلاحات اقتصادی نتوانست رضایت مردم لبنان را جلب کند . گستره و عرصه بالای فساداداری و سیاسی، غفلت از رشد فقر، رشد و نمو پیوسته و مداوم مالیات، وام و بدهی افزاینده دولت، سطح بازخواست وسیع مطالبات اقتصادی در لبنان است. اراده و آهنگ مردم لبنان برگزاری انتخابات سراسری زودهنگام است، اما همچنان شعله‌های اعتراض خاموش نگشته‌است. تا واپسین و آخرین روزهای سال 2019 حزب الله لبنان همچنان در اوج قدرت است. عراق در سال 2019 به منظور بهینه ساختن شرایط خود دورنمایی اقتصادی ترسیم نمود. امضای توافق نامه اقتصادی با ترکیه و ایران بخشی از این دورنما است. شاید مهمترین این برنامه‌ها انعقاد توافق اقتصادی با کشور چین بود که به عنوان تحول اقتصادی در عراق نام بردند. سفر نخست وزیر عراق به تهران و متعاقب آن سفر رئیس جمهور ایران به بغداد عرصه و میدان متقن و مثبت برای مناسبات دوجانبه دوکشور فراهم کرد که کانون آن همسویی دوملّت و کشور در آیین اربعین حسینی بود. سپهر و پهنه سیاسی عراق شاهد بازخواست و اعتراض به گذران معاش و فساد در ارکان دولت بود که به استعفای بخشی از وزرای کابینه انجامید. در مردادماه برخی نواحی تحت کنترل آلّحشدالّشعبی (نیروهای بسیج مردمی) مورد هجوم پهپادهای رژیم صهیونیستی قرار گرفت. اعتراضات قانونی مردم عراق به وضعیت اقتصادی باعث بهره برداری آمریکایی-عربی برای ضعیف جلوه نمودن محور مقاومت بود. رخنه و نفوذ این بهره‌برداری در هجوم به مکان‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران مشاهده شد. بی اثر کردن حملات باقی مانده‌های داعش توسط الّحشدالّشعبی باعث مقبولیت عام این نیروهای بسیج مردمی در عراق شد و باعث رسمیت بخشیدن و آشکار بودن تجاوزات نیروهای آمریکایی به مواضع وپایگاه های نیروهای بسیج مردمی در عراق بود. مردم عراق با شعارهای ضدآمریکایی در مقابل بزرگترین سفارت آمریکا در دنیا خواستار عدم دخالت آمریکا و اخراج سفیرآمریکا در بغداد و اِبطال توافقنامه امنیتی دو جانبه میان عراق و آمریکا شدند. کشور سوریه در سال 2019 مصاف و جولانگاه، کارزار جنگ نیابتی بین قدرت های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بود. تحولات میدانی توسط ارتش و دولت سوریه به صورت نسبی کنترل شد. تعدی و مرزشکنی ترکیه به خاک سوریه، دوباره مجادله بر سر ادلب را افروخته نمود. مساله کردهای سوریه رویدادی نیست که آن را بتوان فراموش کرد. با تضعیف جبهه النصره در شرق سوریه احتمال قدرت گیری آن وجود خواهد داشت. مساله بازگشت آوارگان ،اجابت و تایید قانون اساسی، روندو سبک برگزاری انتخابات، نشست آستانه، نمود و توجه به گروه و احزاب سیاسی از مسائلی است که در سال 2019 در تحولات کشور سوریه مشاهده شد . در سال 2019 یکی از موضوعات مهم برای ترکیه مساله کردها در شمال شرقی سوریه و جنوب ترکیه بود. ترکیه حضور کردها در مناطق مرزی خود را تهدیدی علیه امنیت خود می‌داند. هفده مهرماه 98 عملیات نظامی تحت عنوان «چشمه صلح» آغاز شد که سومین اقدام نظامی ترکیه از سال 2016 در خاک سوریه بود. سفر رئیس جمهور رجب طیب اردوغان در سیزدهم نوامبر به کشور آمریکا در شرایطی انجام شد که روابط دوجانبه واشنگتن آنکارا وارد مراحل بحرانی شده بود. ترکیه تصور نمی کرد عکس‌العمل آمریکا در مورد عملیات نظامی چشمه صلح تا این قدر ناسازگار باشد. آخرین سرزمینی که رود نیل ازآن می‌گذرد سرزمین مصر است که در سال 2019 متاثر از تحولات منطقه‌ای و نقش قدرت های خارجی و مداخله آنها در امور داخلی این کشور است. مصر مولد جنبش‌های قدرتمند اسلامی از جمله اخوان المسلمین، بزرگترین گروه اسلامگرای سنی جهان اسلام محسوب می‌شود. مصر در فروردین ماه شاهد همه‌پرسی در مورد تغییر قانون اساسی مصر بوده است که با مشارکت پایین مردم روبه رو شد. قانون اساسی جدید، جایگاه و قدرت ریاست جمهوری را افزوده و متمرکز کرده است . آسمان خاورمیانه را ابرهای سیاه در برگرفته و افق بسیار تیره است . معماری جدید و نوین خاورمیانه با هدف تضمین امنیت رژیم صهیونیستی و نابود کردن پدیده‌ای به نام «مقاومت» تاریخ در مورد خاورمیانه چگونه قضاوت خواهد کرد ؟

ابوالفضل حسین نیا