وجه دینی و اسلامی انقلاب ملت ایران از سال ۴۲ شروع شد. قبلترش از همان مشروطه تا ملی شدن نفت و سقوط مصدق در ۲۸ مرداد ۳۲، انقلاب را روشنفکران فرنگ دیده هدایت کرده بودند و دینمداران در جنب روشنفکران بودند و از ۴۲ با ظهور امام خمینی (ره) دینمداران با هویتی مستقل وارد مبارزه شدند؛ اگر چه همه دینمداران نبودند. 

اواخر دهه ۴۰ سوسیالیست های مسلمان ظهور کردند و دهه ۵۰، حسینیه ارشاد راه افتاد و مطهری و شریعتی ظهور کردند. اوایل دهه ۵۰ هسته اولیه مجاهدین خلق متلاشی شد و این سازمان، مارکسیست شد. حزب توده دیگر جز پیر پاتالهای سبیل نیچه ای که به واسطه فرح دیبا دربارنشین شده بودند، آدمی نداشت. اتوپیاییستهای ایرانگرا هم اغلب دربارنشین بودند. سید حسین نصر و داریوش شایگان و حتی احسان نراقی. باستانگرایی تقدیسگر با دیالکتیک ویرانگر معتقد به دوره ها کم کم می نشستند به فالوده خوری و مذاکره برای تقسیم قدرت. توده هم این وسط موتور محرکه ای بود که امثال کمالی و حسینی با پریموس و انبر ناخن کشی در کمیته ضدخرابکاری ریپش را می گرفتند تا مثل ساعت کار کند‌‌.

دوره، دوره چپ بود در جهان. و این دوره ده سال دیگر به آخر خط رسید و در نیمه دوم دهه هشتاد میلادی، انقلاب علیه انقلاب در حهان به راه افتاد.  

 امام، تا آخر با پدیده مبارزه مسلحانه کنار نیامد و به آن مشروعیت نبخشید. راستگرایان مسلمان در کنار انقلاب بودند تا پاریس و بعدترش، دولت موقت. سال ۵۸ ، نسل خمینی باید می آمدند پای کار. راستگراهای دولت موقت گفتند "ما را استعفاء کردیم" و کنار کشیدند. چپ ها کنار نکشیدند و به روی انقلاب اسلحه کشیندند. توده ای ها پروژه نفوذ را پی گرفتند و دنبال فرح دیبایی در نظام نوپا بودند تا ورشویی بسازند از تهران. در آذربایجان و ترکمن صحرا و قم و بلوچستان و کردستان ناآرامی هایی بروز کرد.‌ دهه شصت از راه رسید. و جنگ و بسیج. 

القصه، دوازدهم فروردین روز جمهوری اسلامی است. غرض این که انقلاب و جمهوری اسلامی با روزهای پرفراز و نشیبی که پشت سر گذاشت چهل ساله شد. سعی نکنیم این انقلاب را برگردانیم به ده سالگی‌. سه نکته را همین جا باید عارض شوم:

    یکم: این انقلاب وقتی ده ساله بود، هنوز در اطراف مرزهایمان حرفمان خریدار نداشت و حالا در منطقه حرف برای گفتن داریم. تحلیل صحنه را می گویم در منطقه. 

 دوم: شوروی وقتی فرو پاشید، هنوز کاسترو را در کوبا داشت و موشک هایش را، اما زهوار اقتصادش در رفته بود و کمونیست های پولیت برو دیگر مومن به مارکس و لنین نبودند. باید دو چیز را دریابیم. آرمان انقلاب و اقتصاد را. بهترین رهنمود در این راه، دغدغه های رهبری است. 

سوم: نظام، یک کلیّت است. قباله اش به نام هیچ طیف و جناحی نیست. نشود در تحلیل هایمان سه گانه نظام، رهبری، و مردم درست کنیم. این نظام در داخل و خارج، دوستان و دوستدارانی دارد و منتقدان و بدخواهان و دشمنانی. ما جاهایی توفیق داریم و جاهایی عدم توفیق. مثل همه حکومت ها. و مثل تمامی جوامع. و بگذار بگویم حتی مثل لیبرال دموکراسی ها. همه تخم مرغ ها در هیچ حکومتی در یک سبد جمع نشده اند. اما شکی نیست که ملت ایران، شریف است. 

 و ختم کلام: 

گفتمان بعثت را که آوینی در دهه ۷۰ مطرح کرد ظاهراً باید در دهه ۹۰ مویدات و نشانه هایش را جست. جمهوری اسلامی را باید جدی گرفت. این را رقباء و دشمنان ما دریافته اند. دریابیمش. 

مهدی نعلبندی