به گزارش همنوا، در این مقاله می خوانیم:

«بدون درس آموختن از تاریخ، نمی توان به پیشرفت های جدید دست یافت. اگر نخستین جنگ قراباغ را فراموش می کردیم و از درس های آن نتیجه گیری نمی کردیم، آیا اکنون به آزادی اراضی اشغال شده دست می یافتیم؟ در زمان جنگ اول قراباغ بی ثباتی بر کشور حاکم بود. آمدن حیدر علی اف به حاکمیت در اواسط سال 1993 ، به تدریج به بی ثباتی پایان داد. اما دشواری ها از میان برداشته نشد. در این روزهای سخت ، حمایت سیاسی و معنوی دولت های خارجی خیلی اندک بود. حمایت ها فقط در حرف حمایت بود، اما در عمل نبود. ایران تنها کشوری بود که به جمهوری آذربایجان خواه در دوره حاکمیت ائلچی بیگ و خواه در حاکمیت حیدرعلی اف کمک می کرد. تنها کمک نظامی نبود، بلکه نخجوان که در محاصره بود، به امید جمهوری اسلامی ایران باقی مانده بود. الدار ابراهیم اف، نماینده مجلس ملی که اصالتا به نخجوان تعلق دارد، این شرایط را اینگونه یادآوری می کند: « تنها مکانی که ما در آن سال های دشوار به آنجا روی می آوردیم، ایران بود. در صبحگاهان با دیدن ماشین های باری حامل آرد و سایر محصولات غذایی ارسال شده از ایران ، خوشحالی مان حد و حدودی نداشت.»

مرحوم وفا قلی زاده، مشاور سیاست خارجی ریاست جمهوری در دوره ابوالفضل ائلچی بیگ و حیدر علی اف ، در کتاب "افق های آینده" در باره کمک های ایران به جمهوری آذربایجان در جنگ قراباغ در سال های 1992 و 1993 می نویسد: « در آن سال های پرمشقت ، گاز ایران خانه هایمان را گرم می کرد. سربازانمان که در جنگ با ارمنستان زخمی می شدند، در بیمارستان های ایران معالجه شده اند. اتوبوس های آورده شده از ایران، بحران در حمل و نقل را از میان برداشت. ما باید به ایران فقط به دیده برادر بنگریم و با آن همکاری کنیم.»

حد و حدود حمایت های ایران در تاسیس اردوگاه و ارایه کمک های انسان دوستانه به هم تبارانمان که از قراباغ می آمدند و در اشغال زنگیلان آواره شده بودند، به قدر کفایت بوده است که خود موضوع مقاله دیگری است. پیشنهاد می کنم نمایندگان رسانه ها کتاب "حیدر علی اف و شرق" را که با کمک سفارت ایران و وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان منتشر شده است، بیابند و بخوانند. منظورم از یادآوری این مطالب این است که نمایندگان رسانه هایمان با انتشار بررسی نشده صحبت های چایخانه ای و مقالات سفارشی و اطلاعات تحریف شده و تصاویر و ویدئوهای مونتاژی ، به توسعه پویای روابط ایران و جمهوری آذربایجان ضربه می زنند. طی سال های طولانی، ما روزنامه نگاران ، سیاست همسایگی ایران با ارمنستان را به درستی ارزیابی نکرده ایم. دائم به مقالات مغرضانه و مملو از بهتان علیه ایران بطور گسترده پرداخته ایم. در این جنگ 44 روزه قراباغ ، سیاست همسایگی ایران با ارمنستان به کل دنیا و به غرب اثبات کرد که تلاش ارمنستانِ محروم مانده از حمایت سیاسی برای انتقال جنگ قراباغ به سطح دینی ، کار درستی نیست. ارمنستان بجز پاکستان و ترکیه و جمهوری آذربایجان با سایر کشورهای مسلمان روابط نزدیک دارد، از جمله با جمهوری اسلامی ایران. ایران سیاست ارمنستان برای ایجاد رویارویی دینی را خنثی کرد. در این مورد، سخنان صریح سید علی خامنه ای رهبر معظم ایران در زمان اوج جنگ قراباغ را به یاد بیاوریم که گفت : « ارمنستان باید تمامی اراضی اشغالی را به جمهوری آذربایجان بازپس دهد. قراباغ متعلق به جمهوری آذربایجان است و آذربایجان در آزادسازی اراضی خود حق دارد.» رییس جمهوری ایران نیز موضع قاطعانه و اصولی به نمایش گذاشت: « تامین تمامیت ارضی، حق ملت آذربایجان است.» این نوع اظهارات و پیام ها از طرف ایران، برای نخستین بار نیست. بیایید سفر رسمی سال گذشته محمد باقری ، رییس ستاد مشترک ایران به باکو را به یاد بیاوریم. او در دیدار با الهام علی اف، رییس جمهوری آذربایجان، قراباغ را سرزمین همیشگی آذربایجان نامیده و نظر رییس جمهوری آذربایجان را به موضع ثابت تهران در این باره جلب کرده و گفته بود: « ایران از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان حمایت می کند و پس از این نیز حمایت خواهد کرد. تغییر مرزها با زور قابل قبول نیست. ایران در این مساله همواره در کنار آذربایجان است.»

در جنگ 44 روزه، ارتش جمهوری آذربایجان 132 کیلومتر مرز دولتی آذربایجان با ایران را در طول رود ارس بطور کامل احیاء کرد. رییس جمهوری الهام علی اف در تبریک ملت های آذربایجان و ایران به این مناسبت گفت: « همانند سایر بخش های مرزهای ایران – آذربایجان ، این بخش نیز مرز دوستی و برادری خواهد بود.»

به عنوان یک روزنامه نگار باور دارم که در آنجا گذرگاه گمرکی گشوده خواهد شد و رفاه مادی اهالی هردوطرف خیلی ارتقاء خواهد یافت. آن روز زود خواهد آمد. درباره حمایت سیاسی و معنوی ایران در جنگ 44 روزه قراباغ ، در خیلی از سایت های کشورمان مطالب زیادی گفته شده است. در سایت های "مساوات" ، " پوبلیکا" و "ملی تی وی" به مقالات مبسوطی برمی خوریم. نمی خواهم تکرار مکررات کنم. علت نوشتن این مقاله ام ، انتشار مطلبی در شماره 21 نوامبر 2020 روزنامه "استار" ترکیه با عنوان "ایران هم مردود شد و هم یکی از بازندگان اصلی جنگ قراباغ شد"، است. این مقاله ترجمه و در سایت "مدراتور" نیز منتشر شده بود. نویسنده این مقاله ، روزنامه نگار سئویل نوری اوا ( از روزنامه نگاران پان ترکیست تابلودار جمهوری آذربایجان که سال هاست به ترکیه مهاجرت کرده ) است. باور نمی کنم که امروز هیچ نماینده رسانه ای در کشورمان که با مقالات مربوط به ایران آشنایی دارد و بطور عمیق می تواند آنها را تحلیل کند، با این مقاله سئویل خانم هم عقیده باشد. سئویل خانم می نویسد: « در رسانه های اجتماعی شاهد ده ها ویدئو درباره عبور سلاح و مهمات از مرز ایران به ارمنستان بودیم. برغم این، ایران هیچ یک را تکذیب نکرد.»

بیایید پیام اخیر رییس جمهوری آذربایجان به مردم را به یاد بیاوریم: « من این را می دانم که چرا ( ارامنه) نمی توانند از طریق ایران سلاح بیاورند. به این علت که، ایران کشور دوست و برادر ماست. به این علت که ایران با درنظر گرفتن خواهش ما، فضای خود را بست. به این علت که، ایران نخواست آنها بیایند آذربایجانی ها را بکشند.»

بیایید به مقالاتی که واقعیات درباره ایران را منعکس کردند، نظری بیاندازیم. "پوبلیکا" که از سایت های رسمی آذربایجان است، می نویسد: « رحیم نوعی اقدم، ژنرال سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران (سپاه) نیز گفته است که ارمنستان به قراباغ تروریست آورده است و ما آماده مبارزه با آنها هستیم. اگر باکو برای گرفتن کمک از ایران درخواست کند، رزمنده هایمان همواره برای نبرد در طرف آذربایجان آماده اند.» این را هم بیان کنم که ژنرال نوعی اقدم در جنگ نخست قراباغ علیه ارامنه با شجاعت جنگیده است. او از طرف حیدر علی اف با لوح افتخار و شمشیر نمادین تقدیر شده است. کبیری، ژنرال بازنشسته ایران نیز درباره حضور افسران و سربازان ایران در جنگ نخست قراباغ گفته است : « من خودم شخصا در آموزش سربازان جمهوری آذربایجان در جنگ نخست قراباغ شرکت داشته ام. در دوره ریاست جمهوری مرحوم حیدر علی اف ، به هشت هزار نفر سرباز در آذربایجان آموزش داده ام. به همراه من 150 نیروی داوطلب ایران در جنگ ها شرکت کرده اند. »

این واقعیتی است که گذشته نزدیک آذربایجان را منعکس می کند و امروز آذربایجان دارای ارتش قوی 100 هزار نفری است که در میان کشورهای جامعه مشترک المنافع (بعد از ارتش روسیه ) قوی ترین محسوب می شود. جمهوری آذربایجان به خیلی از کشورها کمک می کند و پول وام می دهد. منظورم از نوشتن این مطالب آن است که همکاران روزنامه نگارم وقتی درباره دین اسلام و مسلمانان دنیا از جمله جمهوری اسلامی ایران مطلب می نویسند، اطلاعات کافی تهیه کنند و حقایق تاریخی را تحریف نکنند. در مقابل اطلاعات ساختگی مونتاژ شده ، اغوا نشوند و به آلت دست نیروهای بدخواه تبدیل نشوند که نزدیکی کشورهایمان را نمی خواهند.

 امروز ایران برای مشارکت در بازسازی قراباغ کوهستانی و نواحی جنگ زده اطراف آن آماده است. این آمادگی را اسحاق جهانگیری ، معاون اول رییس جمهوری ایران در نوزدهمین اجلاس نخست وزیران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای بیان کرده است. به گفته اسحاق جهانگیری ، ایران می تواند به این منظور از ظرفیت های اقتصادی خود بخصوص در زمینه ترانزیت انرژی استفاده کند. می خواهم این مقاله را با سخنان سید عباس موسوی، سفیر ایران در باکو درباره آتش بس قراباغ کوهستانی به پایان ببرم که تاکید کرد: « آذربایجان و ارمنستان با کمک روسیه و براساس طرحی که قبلا ایران داده بود، به توافق خوبی رسیدند. ایران با رضایتمندی از این فرایند استقبال می کند.»