یک ساعت مانده به نیمه شب است که با صدای بلند می‌پرسد: «پس این کنترل کجاست؟!» کنترل تلویزیون جایی نزدیک میز شام است، یکی با ذوق فریاد می‌زند یافتم! و به سرعت شماره کانال سیمای سهند را می‌زند. تیتر بخش خبر به انتها رسیده و دوربین خرامان‌خرامان خود را به چهره مجری محترم می‌رساند: «سلام و ادب و احترام سیز حورمتلی تاماشاگرلرین خیدمتینه؛ گئجه‌ز خیر اولسون...» وسط سر و صدای آماده شدن بچه‌ها برای خواب، گزیده اخبار را می‌بیند، مجری به تماشای اهم اخبار دعوت می‌کند و حضور پرشمار مدیران محترم و محترمه بر صفحه نورانی تلویزیون آغاز می‌شود. چشم انتظار اخبار ورزشی تا پایان می‌نشیند تا ببیند خبری از نقل و انتقال اخیر تراکتور هست یا نه؛ که البته خبری هم نیست. نصفه‌و‌نیمه گزارش هواشناسی را می‌شنود و از اینکه فردا همه‌جا هم آفتاب دارد، هم باد، هم ابر و هم احتمال بارش پراکنده، متعجب شده و دوباره دنبال کنترل می‌گردد!

نزدیک شدن به مردم و دوری از قالب‌های خشک

خبر، به ویژه با نگاه محلی و منطقه‌ای، یکی از علاقمندی‌های مردم امروز است. اتفاقی که به لطف توسعه فضای ارتباطی هر روز رنگ و بویی دیگر به خود می‌گیرد و در سطح استان، می‌تواند با هدایت درست و اطلاع‌رسانی خردمندانه و به‌هنگام، زمینه‌ساز رفع سوالات شهروندان و اعتمادزایی درون‌استانی باشد. نگاه دقیق‌تر به بخش‌های خبری سیمای سهند، به‌عنوان شبکه استانی آذربایجان شرقی، می‌تواند بازار پر شماری از مخاطبان استانی و حتی مخاطبانی از استان‌های همجوار داشته باشد. دو بخش اصلی خبری این شبکه، در ساعات 20 (به زبان فارسی) و 23 (به زبان ترکی آذری) به عنوان زمینه‌هایی برای اطلاع‌رسانی اتفاقات رخ داده در شبانه‌روز گذشته و آینده نزدیک، مورد توجه عموم شهروندان هستند. اما آیا این برنامه‌ها، از حداکثر ظرفیت خود برای اثرگذاری در زمینه اطلاع‌رسانی بهره می‌گیرند؟ محمد عزیزی راد، سرپرست خبرگزاری جمهوری اسلامی در استان، با تأکید بر وجود طیفی از مخاطبان ثابت و سنتی در میان بینندگان تلویزیون، می‌گوید: تلویزیون همواره رسانه‌ای مرجع و مورد توجه بوده و خواهد بود و تماشای آن، از عادات رفتاری بسیاری از مخاطبان این رسانه است. با این وجود اگر به دنبال اثرگذاری هستیم، با روش‌های موجود شاهد افزایش مخاطبان نخواهیم بود.   به گفته وی، مسأله اختصاص زمان لازم برای تولید آیتم‌های خبری متناسب با نیاز مخاطب، همواره چالشی مهم در ماهیت رسانه‌های تصویری بوده است، اما برای جذب مخاطب و برقراری ارتباط با بدنه جامعه لازم است از نگاه فعلی که در چهارچوبی کاملاً رسمی، سخت خبر محور، خشک و قالب بندی شده است دور شویم. این پژوهشگر رسانه و ارتباطات، با اشاره به اینکه سیمای استان در انتشار مطالب خبری سخت‌گیرتر از شبکه‌های سراسری عمل می‌کند، گفت: لازم است شاهد تغییرات مختلفی در این نگاه باشیم، چون به طور مثال در مبحث چگونگی انتشار اخبار و مطالب در ده سال اخیر، تغییری در این بخش خبری نداشته‌ایم. اخبار بیشتر به شکل خبرخوانی ارائه می‌شود و از روایت‌های مردمی استفاده زیادی صورت نمی‌گیرد. عزیزی‌راد، مسأله شخص‌محور بودن و برجسته‌سازی از جهت ارزش خبریِ شهرت (بازتاب خبر یک فرد مشهور بدون وجود حساسیت خبری) را اتفاق دامنگیر بیشتر رسانه‌ها به ویژه تلویزیون دانست که بخشی از آن به‌جهت توجه فضای عمومی جامعه است و تصریح کرد: در اشل جهانی، اجرای طرح‌ها و اقدامات این‌چنینی، وظیفه ذاتی نهادها محسوب شده و به عنوان خبر منتشر نمی‌شوند. در حالیکه این اخبار همچنان در صدر توجه رسانه‌های ما هستند. مدرس و فعال ارتباطی استان، با اشاره به سطح دسترسی قابل توجه صدا و سیما به افراد و مطالب جذاب، ابراز امیدواری نمود با تغییر نگاه و حرکت حتی درون چهارچوب‌های موجود، شاهد تنوع‌بخشی بیشتری به برنامه‌های ساخته شده در بخش‌های خبری باشیم و صدای مردم را بیش‌از‌پیش در این رسانه بشنویم. پخش اخبار شبانگاهی به زبان ترکی آذری از سیمای سهند، مقوله‌ایست که هم در نظر مردم و هم از نگاه فعالان رسانه‌ای، حایز اهمیت است.

«تحلیل و نقد» راهکاری برای قدرتمند شدن

اسد بابایی، سرپرست خبرگزاری مهر در آذربایجان شرقی، این اقدام را یکی از نقاط قوت بخش خبری سیمای سهند دانست و گفت: در سطح استان افراد بسیاری به ویژه در سنین بالا داریم که اطلاعات خود را از این بخش خبری دریافت می‌کنند، به همین جهت جامعیت و دقت این بخش خبری، از اهمیت بالایی برخوردار است. به گفته وی، حضور خبرنگاران سیمای سهند در سطح شهرستان‌های استان، اقدام اثرگذار دیگری است که به نزدیکی بیشتر شهروندان و ایجاد حس اعتماد میان آنان می‌انجامد. بابایی، بخش پیگیری سوژه‌های مردمی را که پیش از این در بخشی از اخبار شبانگاهی شاهد آن بودیم، یکی از بهترین‌های منقطع این رسانه معرفی می‌کند و می‌افزاید: این بخش به شدت مورد توجه مردم بود و شهروندان می‌توانستند با بیان مسائل و مشکلات، سهمی در توسعه شهر و استان داشته باشند؛ با این وجود هم‌اکنون شاهد عدم تولید و پخش این بخش در خبر شبانگاهی سیمای سهند هستیم.   این فعال رسانه‌ای، طراحی و پخش زیرنویس‌های متناسب با موضوع حین پخش اخبار را راهکار بی‌هزینه و مهم دیگری برای افزایش انتقال مطالب به مخاطبان و درگیر نمودن ایشان معرفی نمود و گفت: حضور این بخش خبری در میان شهروندان هنوز به میزان کافی نیست، موضوعات زیادی برای اجرایی شدن این امر وجود دارد به عنوان مثال معدود برنامه‌های تولید شده در موضوع رونق تولید و حضور در کارخانه‌ها به آشنایی مردم با مسائل خاص فضای کار و تولید می‌انجامید و ثمرات بسیاری برای شهر داشت. بابایی، توجه هر چه بیشتر به مسأله «تحلیل و نقد» را با عنایت به سرعت بالای انتقال اطلاعات در دنیای امروز، راهکار تضمینی جلب نظر و توجه شهروندان به این بخش خبری دانست و تصریح کرد: امروز دیگر مخاطب رسانه برای شنیدن خبری که ساعت‌ها قبل رخ داده، تا ساعات پایانی روز منتظر نمی‌ماند. اما با افزودن نقد و تحلیل محوری در ارائه اخبار و اطلاعات، می‌توانیم مخاطبان را با خود همراه نماییم. همچنین تنوع در شکل و قالب مطالب و توجه به ذائقه تغییر یافته جامعه، مورد دیگری است که در گفتگو با فعالان خبری بر اهمیت آن تأکید شد.

جذابیت رمز اثرگذاری

وحید زینالی، سرپرست خبرگزاری فارس در استان، با اشاره به رکود در بخش گزارش‌های تولیدی مرتبط با اتفاقات روز، گفت: کارکرد رسانه‌ای در جایگاه صدای مردم استان، تنوع خیلی بیشتری در این زمینه را می‌طلبد. هر روز در سطح استان شاهد صدها اتفاق مختلف هستیم که جذابیت آنها برای مردم بیشتر از جلسات مکرر است و می‌توان با پرداخت به آنها موجبات رضایت خاطر شهروندان از طرح مسائل مبتلا بِه را بیش از پیش فراهم آورد. این فعال رسانه‌ای، دامنگیر شدن تمام رسانه‎‌ها به نگاه «وی گفت، وی افزود» را خاطر نشان ساخت و بر لزوم همکاری رسانه‌ای به ویژه از سوی سیمای ملی برای تغییر این مقوله، تأکید کرد. زینالی، با اشاره به تعداد اندک اخبار منتشر شده از سیمای سهند در شبکه‌های سراسری به ویژه در شبکه خبر، گفت: امیدواریم نگاه مدیران عالی‌رتبه رسانه‌ها در خصوص تهیه و تولید گزارش‌های جذاب و اثرگذار تلویزیونی تغییر کند تا شاهد اثرگذاری هر چه بیشتر این رسانه در میان شهروندان باشیم. سرپرست خبرگزاری فارس در آذربایجان شرقی، بالا بردن سواد رسانه‌ای مردم را از جمله وظایف این مجموعه دانست و خواستار توجه به این امر برای رفع مسائل مختلفی همچون نگرانی‌های ایجاد شده در موارد متعدد در رسانه های مجازی شد و گفت: سرعت بالای فضای مجازی، همواره با دقت کمی همراه است و رسانه ملی و بخش خبر سیمای سهند، با تفاوت ساعت در وقوع موضوع و انتشار آن، می تواند با تحلیل و پرورش خبر، هم رضایت شهروندان را جلب نماید و هم امکان دامن زدن به اخبار ناصحیح را به حداقل برساند.   از کاستی های موجود در زمینه طراحی لباس، دکور، موسیقی ورود به برنامه و زبان معیار مورد استفاده در بخش‌های خبری که بگذریم، کلاف پیچ در پیچ انتشار اخبار و اطلاعات در رسانه‌های رسمی، با توجه به تغییر الگوی دسترسی مردم به رخدادهای روزمره، اهمیت توجه آگاهانه و داشتن برنامه‌ریزی خردمندانه و به‌روز در حوزه اطلاع‌رسانی را بیش از پیش خاطرنشان می‌سازد. اقدامی که در سال‌های اخیر، فقط در حد بارقه‌های کم‌جان، شاهد آن بوده‌ایم و در باقی مواقع، تلویزیون و سیمای استانی راه خود را رفته و بسیاری از مردم راه خودشان را. پیچ‌های این کلاف، چگونه باز خواهند شد؟! خدا می داند!