همنوا | زهرا حسین زاده

توسعه روستایی در سال‌های اخیر، اگرچه نقش تاثیرگذاری در محرومیت‌زدایی و ارتقای کیفی زندگی روستاییان داشته، اما نقش مولد روستاها را کمرنگ کرد؛ به این ترتیب دامپروری و حتی کشاورزی سنتی، قربانی نگاه نادرست توسعه شهری و روستایی شد.

به خاطر بیاوریم فیلم معروف «گاو» از داریوش مهرجویی را که نشان می‌داد یک روستایی، چطور هویت انسانی و عاطفی خود را با گاو خود به اشتراک می‌گذارد؛  کار به جایی می‌رسد که با پیدا نشدن گاو، خود را به جای او می‌‌گذارد و می گوید: «من گاو مش‌حسن هستم!»

«حسنک کجایی؟» داستانی از محمد پرنیان با نقاشی پرویز کلانتری

اصلاً کدام یک از ما می‌توانیم داستان «حسنک کجایی» را از فارسی دوم دبستان را فراموش کنیم؟ همان روزی که حسنک پسر زِبر و زرنگ روستایی، با آن سن و سال کم، از خانه بیرون زد و تا غروب برنگشت. آن‌قدر دیر کرد که گاو و گوسفند و بز خانه، تشنه و گرسنه شدند و شروع کردند به صدا زدن رفیق‌شان که آی حسنک کجایی؟ حسنک بازمی‌گردد و زود دست به کار می‌شود و برای گاو و گوسفند و بُزهایش کاه و یونجه، برای مرغ‌ها و خروس‌ها و جوجه‌ها دانه و برای سگش غذا تهیه می‌کند و به آن‌ها می‌دهد.

اهمیت این داستان به قدری بود که «حسن وارسته» کارگردان صاحبنام تئاتر، با وام‌گیری از این داستان نمایشنامه «حسنک کجایی؟» را نوشت و این نمایش در تابستان 1387 در تئاتر شهر به روی صحنه رفت.

تمام این‌ها مثال‌‌هایی است از همراهی و هم‌نشینی روستائیان با فعالیت‌های پرشور دامپروری. افسوس که زندگی روستایی در ایران، در دو دهه اخیر به ناگهان دگرگون شد. گرایش نسل جدید روستایی به فعالیت‌های شهری، از یک سو و اجرای طرح‌های مطالعه‌نشده توسعه روستایی، روز به روز روستاها را از فعالیت‌های سنتی کشاورزی و دامپروری خالی کرد. در این میان، راه‌اندازی بی‌رویه دامپروری‌های صنعتی و ورود سرمایه‌گذاری‌های کلان باعث شد، روستاییانی که با چند گاو و گوسفند، روزگار خود را می‌گذراندند، توان رقابت با دامپروری‌های صنعتی را نداشته باشند و قید دامداری را بزنند.

به این ترتیب، مَرد روستایی که روزگاری، خود مولد و تامین کننده شیر و گوشت شهر بود، حتی برای نیاز خانواده‌ خودش، چشم به هایپرمارکت‌های شهری دوخت، اقتصاد روستا فروکش کرد، جوانان روستایی عاری از میراث مهارت پدر شدند و به سودای «کار اداری و تجاری» سر به شهر گذاشتند.

اکبر فتحی، رئیس جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی، با اذعان بر این اشتباه تاریخی، خاطرنشان می‌کند: اشتباهی که از گذشته مرتکب شده‌ایم، این است که روستاها را از دام و طیور خالی کرده‌ایم؛ زیرا در روستا باید گاو و گوسفند تولید شود و نباید این کار را می‌کردیم که روستاها را صرفا محل سکونت کنیم.

وی یادآور می‌شود که یک روستایی که در طویله کنار خانه‌اش با کم‌ترین هزینه، با ضایعات محصول خود نظیر کاه و کلش  و گندم، چند راس گاو هم داشت، اما این حالت را از روستا جدا کردند؛ درست از همان زمان بود که ما با مشکل تامین گوشت و لبنیات مواجه شدیم.

رئیس جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی ادامه می‌دهد: اولویت اصلی ما که از سال گذشته شروع شد و امسال نیز ادامه خواهد داشت، بهسازی و نوسازی اماکن دامی روستایی است؛ البته واحدهای بزرگ صنعتی، با چندین هزار راس، همچنان نقش خود ادامه خواهد داد، اما احیا و توسعه واحدهای کوچک دامی رویکرد ماست.