هم‌نوا_وحید بابائی

 هفته گذشته، رادیو 80 ساله شد. 4 اردیبهشت 1319 بود که اولین فرستنده عمومی رادیو در ایران به‌نام رادیو تهران راه‌اندازی شد. 

رادیو، یکی از ویژه‌ترین رسانه‌هاست. با وجود اینکه ارتباط‌گیری این وسیله قدیمی با صداست و بس، اما همین ویژگی تبدیل به نقطه‌قوت این رسانه شده تا مخاطبش بتواند در کنار فعالیت خانه، در حین رانندگی و حتی محل کار، به‌راحتی بتواند با آن ارتباط بگیرد. 

علی‌اصغر شعردوست که از سال 58 در رادیو تبریز مشغول به‌کار شد و سهم زیادی در موفقیت رادیو تبریز در بین رادیوهای مراکز استان در سال‌های بعد از انقلاب را داشته، در مورد ماندگاری رادیو می‌گوید: «رادیو یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای بشری است و شاید بتوان گفت اگر بشر چند کار مهم در طول حیات خود انجام داده باشد یکی از آنها ساخت رادیو است. رادیو بدون واسطه و از طریق صدا با مخاطبش ارتباط برقرار کرد و همین خاصیت منحصربه‌فردش باعث شد تا مزاحمتی برای دیگر رسانه‌ها، از جمله نوع مکتوب آن نداشته باشد. حتی آمدن تلویزیون و در زمان حاضر، ظهور پادکست‌ها و سایر رسانه‌های مجازی هم نتوانست به محبوبیت جعبه صدا، خللی وارد سازد.»

او نقش رادیو را در سامان دادن به افکار عمومی را بسیار مهم می‌داند و توضیح می‌دهد: «افکارعمومی باکمیت‌های ریاضی اندازه گیری می‌شود ولی این موضوع با منطق‌ ریاضی قابل محاسبه نیست. جهت‌دهی هوشمندانه و توسعه و پویایی رادیو به‌نحوی که بتواند شنونده را پای خود نگه دارد مقوله بسیار مهمی است که باید به آن پرداخت شود. باید از خودمان بپرسیم سیطره کمیت برای ما ارجحیت دارد یا بهبود کیفیت؟ آیا این‌ دو با هم قابل جمع هستند یا نه؟ ما در دهه های اخیر از یک شبکه رادیویی به ده‌ها شبکه رادیویی کوچ کرده‌ایم. آیا در این رشد کمّی ما کیفیت را هم لحاظ کرده‌ایم؟»

شعردوست با اشاره به نقش رسانه در بزنگاه‌های حادث شدن مشکلات اجتماعی می‌گوید: «از چه راهی می‌توان به اعتلای برنامه‌های رادیویی کمک کرد؟ نقش رادیو در حل معضلات اجتماعی و هدایت افکار عمومی یک بحث مهم است. در زمان روی دادن معضلاتی شبیه به همین کرونا، نقش رادیو در ساماندهی افکار عمومی، در آموزش و در همراهی با مردم چه میزان می تواند باشد؟»

او با اشاره به پیشرفت تکنولوژیک به لزوم تغییر رویکرد رسانه برای حفظ مخاطب تأکید ویژه‌ای دارد  در همین باره توضیح می‌دهد: «پیشرفت تکنولوژیک رسانه باعث شده است محدودیت‌ها دور زده شوند. برنامه‌های لایو اینستاگرامی، برنامه‌های رادیو‌های اینترنتی، صدها هزار و بلکه میلیون‌ها مخاطب رسانده می شود و  این نشان می‌دهد ما باید در قوانین بخش خصوصی بازنگری جدی داشته باشیم. به‌روزتر شویم و بدانیم این قانون‌ها و این وسایل ارتباط‌جمعی مربوط به جامعه‌اند و سلایق شخصی اگر بخواهند محدودیت‌های جدی مخاطب‌گریز را ایجاد کنند به‌نوعی مذموم تلقی می‌شوند و اگر امروزه خواهان مخاطب هستیم باید سلیقه جامعه را هم لحاظ کنیم. باید به خواسته مردم هم توجه کنیم در غیر این صورت ما مصداق بارز خودگویی و خود خندی و عجب مرد هنرمندی خواهیم بود. در این صورت خودمان برای خودمان برنامه می‌سازیم نه برای مخاطب.

شعردوست در ادامه با مقایسه سال‌های اول انقلاب و محدویت‌های موجود در آن زمان مثل ممنوع بودن موسیقی و کمبود نیرو در نوشتن و خواندن زبان ترکی، با زمان حال می‌پردازد: «درآن زمان، تنها رسانه مورد توجه رادیو بود. تلویزیون یک شبکه بیشتر نداشت و رادیو تنها وسیله ارتباطی با مردم در همه زمینه‌ها بود. ما در برنامه‌سازی، جایگاه اول را در بین شبکه‌های رادیویی سراسر کشور به دست آوردیم. در آن زمان در زمینه موسیقی بسیار محدود بودیم و هنرمندان این عرصه عموماً مهاجرت می‌کردند که یکی از آنان استاد سلیمی بود که در آستانه مهاجرت به ترکیه قرار داشت که ما با دعوت به همکاری، زمینه حضور هنرمندان بسیار و  موسیقی بومی را در رادیو ایجاد کردیم. حضور استاد شهریار در رادیو و سایر برنامه‌های متنوع باعث ایجاد نشاط و جذب مخاطب فراوان برای رادیو تبریز شد.

او در ادامه به تربیت افراد زیادی در زمینه آموزش خواندن و نوشتن زبان ترکی هم اشاره می‌کند که زمینه‌ساز رادیو برون‌مرزی شده است: «ما اصرار داشتیم تولیدات محلی مان به زبان ترکی باشد اما افرادی که بتوانند ترکی بنویسند و بخوانند بسیار محدود بودند که در این زمینه به تربیت نیرو توجه جدی شد و همه این تلاش‌ها در نهایت منجر به تأسیس بی‌سابقه واحدی به نام برون مرزی در رادیو تبریز شد.»

شعردوست در ادامه در مورد اهمیت رادیو در آن سال‌ها چنین می‌گوید: «در دوران دفاع مقدس رادیو و چراغ‌قوه دو وسیله‌ای بودند که در دسترس همگان بود. ما برای اعلام وضعیت قرمز از رادیو استفاده می‌کردیم تا مردم به پناهگاه بروند. به‌محض اینکه هواپیمای اجنبی وارد کشور می‌شد، گوشی را بر می‌داشتند و بدون مقدمه، آن صدا در بخش رادیو به گوش مردم می‌رسید. و در فاصله هفت هشت دقیقه‌ای، مردم به پناهگاه می‌رفتند.»

شعردوست که از سال 63 و در ادامه فعالیت‌های ارزنده‌اش در رادیوی مرکز، مسؤولیت می‌گیرد هم کارنامه درخشان خود را در محل جدید پربارتر می‌سازد که با اشاره به خاطره‌ای در این مورد، به این اظهاراتش خاتمه می‌دهد: «در گزارش خودم به‌عنوان نماینده ایران در جلسه‌ای که مسؤولان کشورهای مختلف آسیا و اقیانوسیه داشتند،  از تعداد مخاطب دو برنامه «صبح جمعه»و «سلام صبح‌به‌خیر» صحبت کردم که مسؤول ژاپنی به این گزارش واکنش نشان داد و آن را غیرواقعی خواند. اما در اصل آمار این گزارش واقعی بود و ما مخاطب بسیار بالایی در رادیو داشتیم. استمرار در برنامه‌های موفق و تنوع در برنامه‌ها که متناسب با روحیه جامعه بودند باعث موفقیت و جذب مخاطب بود.» 

به‌نظر می‌آید رادیو راه درخشانی را در ایران پیموده و هنوز هم می‌تواند مخاطب بالایی را در جامعه امروز ایران جذب کند. رادیو تبریز هم با ویژگی‌های بومی خود قطعاً با به‌روز بودن و بازنگری خواهد توانست به رسانه‌ای موفق‌تر و پرمخاطب‌تر تبدیل شود. کما اینکه در حال حاضر هم رادیو تبریز و رادیو برون‌مرزی در این مسیر، موفق نشان داده است.