به گزارش همنوا به نقل از فارس، «شاه‌ حسین گوی» مراسم مذهبی و سنتی است که در ایام ماه محرم در بسیاری از نقاط استان‌های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی از جمله به طور گسترده در تبریز برگزار می‌شود. در زبان ترکی به این مراسم «شاخسی» می‌گویند که کوتاه‌ شده عبارت «شاه حسین» است.

قمه‌ها تبدیل به چوب شد

این نوع عزاداری در تبریز از زمان صفویه آغاز شده است که در ابتدا عزاداران با شمشیر به عزاداری می‌پرداختند و مدتی هم قمه به دست گرفتند که انحرافاتی در این عزاداری سنتی ایجاد شد اما این روزها عزاداران در رژه «شاه حسین گوی» چوب به دست می‌گیرند.

حجت‌الاسلام سیدمحمود حسینی مدیرکل تبلیغات اسلامی استان آذربایجان شرقی در این خصوص می‌گوید: «رژه «شاه حسین گوی» برای اعلام آمادگی عزاداران برای کمک و یاری به امام حسین (ع) است. در ابتدا عزاداران شمشیر به دست می‌گرفتند و بعد از مدتی قمه شد که موجب شد قمه‌زنی در ملأعام متداول شود که انحرافات و مشکلات بسیاری داشت. بعد از انقلاب اسلامی قمه‌ از این مراسم کنار گذاشته شد و عزاداران چوب به دست گرفتند.»

رژه‌ای حماسی به یاد یاران امام حسین (ع)

رژه «شاه حسین گوی» مراسم و رژه‌ای حماسی است که نشأت گرفته از اتفاقات شب عاشوراست. در این شب ۷۲ نفر از یاران سیدالشهدا به رهبری حبیب بن مظاهر زمانی که دل نگرانی حضرت زینب (س) را می‌بینند، به بیرون از خیام می‌آیند و شمشیرهای خود را بهم می‌زنند و یا حسین می‌گویند و به نوعی غرش می‌کنند تا آمادگی و جان برکفی خود را به عقیله بنی‌هاشم حضرت زینب (س) نشان دهند. رژه حسین گوی مردم تبریز نیز با تأسی به همین اقدام طراحی شده است تا آمادگی خود را برای جان برکفی نشان دهند.

برپایی مراسم «شاه حسین گوی» در تمام محلات تبریز

تبریزی‌ها چوب به دست می‌گیرند تا اعلام کنند اگر روزی امام زمان (عج) ظهور کند این چوب‌ها یا همان شمشیرها را به دست خواهیم گرفت و رکاب ایشان به جنگاوری خواهیم پرداخت. عزاداران در دهه اول محرم در تبریز این رژه را انجام می‌دهند تا به طاغوت و ستمگران زمانه بگویند آماده مقابله با آنها هستند. حسینی می‌گوید: «این رژه در تبریز دو سه روز مانده به محرم آغاز می‌شود و تا روز عاشورا ادامه دارد. مراسم «شاه حسین گوی» در تمام محلات تبریز انجام می‌شود و در این محلات، منطقه‌ای را معین می‌کنند و عزاداران در آن تجمع می‌کنند. آن منطقه از پیش سیاه‌پوش می‌شود و منطقه را به نوعی غرق می‌کنند.»

دسته‌های عزاداری با  ۱۰ هزار نفر جمعیت

این مراسم عزاداری سنتی عمدتاً شب‌ها برگزار می‌شود و در روز تاسوعا و عاشورا این عزاداران، چوب را کنار می‌گذارند و سینه‌زنی می‌کنند. حسینی می‌گوید: «در تبریز شاید صدها دسته عزاداری «شاه حسین گوی» برپا شود و به عزاداری بپردازند که برخی از آنان بالای ۱۰ هزار نفر جمعیت دارد.» آئین عزاداری شاخسی ثبت ملی هم شده است.

روشن کردن شمع در ۴۰ مسجد

سوگواران تاسوعای حسینی تبریز با سر دادن ناله‌هایی با مضامینی از جمله «هانسی گروهون بئله مولاسی وار/ شیعه لرین حضرت عباسی وار؛ کدام گروه چنین مولایی دارند/ شیعیان حضرت عباس را دارند». یا «بو مشکه دین اوخ منی مأیوس الدی چوخ / ای کـاش دییدی گوزمه مشکه دین اوخ ؛ تیری که به مشک خورد من را خیلی ناامید کرد/ ای کاش تیری که به مشک خورد به چشمم می‌خورد» یا «سو مشکیمی بو قوم ائدوب بهانه قارداش؛ برادر این قوم مشک آبم را بهانه کرد» مصائب اهل بیت در کربلا و عاشورا را یادآوری می‌کنند. آن‌ها در شب تاسوعا با سردادن مرثیه حضرت عباس در مساجد تبریز طبق سنتی دیرینه، اقدام به روشن کردن شمع در ۴۰ مسجد به یاد شهدای کربلا می‌کنند.

برگزاری آئین شمع‌گردانی در تبریز

در شام غریبان هم تبریزی‌ها آئین شمع‌گردانی را اجرا می‌کنند. آیین شمع گردانی یکی از ۹ آیین عاشورایی آذربایجان شرقی است که به‌عنوان میراث ناملموس کشور در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. آیین «شام پایلاماق» یا شمع‌گردانی که در زبان ترکی و محلی به نام «شمع ‌پایلاما» معروف است و طبق اسناد بیش از هزار سال قدمت دارد.

نوحه مشهور «شاه حسین، وای حسین» ...

نوحه‌های سنتی هم در این عزاداری خوانده می‌شود که ذکر غالب آن همان نوحه مشهور «شاه حسین، وای حسین» است که به مرور به «شاخسی واخسی» تبدیل شده است که به همان معناست. حسینی می‌گوید: «نوحه‌های ترکی و فارسی مختلف دیگری هم خوانده می‌شود که همگی دارای سبک و ریتم شاه حسین وای حسین هستند. البته برخی از مداحان نوحه‌های جدیدی را هم در همین قالب رژه می‌خوانند.» 

پایان عزاداری تبریزی‌ها با یقه‌بندان

ویژه برنامه‌های سوگواری بازار تبریز تا ۱۲ محرم ادامه دارد و همزمان با سومین روز شهادت اباعبدالله الحسین(ع) عزاداران با مراسمی تحت عنوان «یقه‌بندان» تا اربعین حضرت سیدالشهدا (ع) سیاه‌پوش می‌شوند. عزاداران در حسینیه‌ها، مساجد و منازل اهل دسته آن محسوب می شوند، حضور یافته و پس از برگزاری مراسم عزاداری و صرف شام، دکمه پیراهن سیاه یقه آن‌ها توسط پیرغلامان که معمولاً از سادات هستند با راز و نیاز و دعای سلامتی تا سال آینده بسته می‌شود.