«مقبره‌الاشعراء تبریز» مدفن بیش از 400 شاعر و نامی است که طی سالیان همواره مورد توجه گردشگران بوده است، اما در سال‌های اخیر این بنای فرهنگی با شرایط نامناسبی دست و پنجه نرم می‌کند.

به گزارش همنوا به نقل از ایسنا، منطقه آذربایجان شرقی، مقبره‌الشعراء تبریز طی چندین سال‌ اخیر در راستای بهسازی و همچنین توسعه، در دست ساخت و ساز قرار گرفت تا بیش از پیش بتواند معرف فرهنگ و هنر تبریز و عرفای مدفون در این مقبره باشد، اما چنانکه شاهدیم ساخت‌و سازهای حریم آن و همچنین فرآیند بهسازی به قدری به طول انجامیده که نه تنها در جذب گردشگر و معرفی احسن این بنا مفید نبوده بلکه باعث رنجش خاطر گردشگران و فرهنگ دوستان نیز شده است. مجموعه بزرگ فرهنگی مقبره الشعرا تبریز طی سال‌ها و پس از دست به دست شدن بین دستگاه‌های مختلف، در نهایت به عنوان «بزرگترین پروژه عمرانی فرهنگی کشور» از سال 94 نیز در دستور کار شهرداری تبریز قرار گرفت و همه ساله نیز مسئولان امر از تزریق مبالغی برای اتمام این پروژه خبر دادند اما آنچنان که پیداست هنوز هم دست به دست شدن این پروژه بین دستگاه‌های اجرایی به نتیجه‌ای نرسیده و این مجموعه فرهنگی را در شرایط بهرنجی نیز قرار داده است. آبان ماه سال 95 بود که شهردار وقت منطقه 10 تبریز با بیان اینکه احداث پروژه چند منظوره مقبره الشعرا بر اساس تاکید و حمایت شهردار وقت تبریز برای آماده سازی زیر ساخت های گردشگری سال 2018 و با هدف نمود صبغه تاریخی و فرهنگی تبریز کار خود در سال 94 آغاز کرده است، گفت: پیش بینی می‌شود این پروژه طی دو سال آینده به بهره‌برداری برسد. باقر خوشنواز با بیان این‌که مجموعه بزرگ فرهنگی مقبره الشعرا تبریز به عنوان بزرگترین پروژه عمرانی فرهنگی کشور در حال احداث است، افزود: اکنون(در آبان ماه سال 95) این پروژه پیشرفت 40 درصدی دارد. طبق گفته‌های شهردار منطقه در سال 95، باید شاهد اتمام این پروژه در سال 97 می‌بودیم اما هنوز هم شاهد بی نتیجه ماندن این پروژه هستیم و نه تنها مقبره‌الشعرا، نگین درخشنده آذربایجان به سامان نرسیده بلکه بدتر از گذشته، نابسامان‌تر نیز شده است. طی روزهای گذشته نیز تصاویری از نابسامانی این مقبره و جولان سگ‌های ولگرد در این مجموعه فرهنگی در فضای مجازی دست به دست می‌شد که بیش از همه چیز مغفول ماندن این بنای ارزشمند را یادآور شده و داغی سوزان بر دل‌های فرهنگ‌دوستان این سرزمین می‌گذاشت. آری اینجا مقبره‌الشعراست، مدفن عرفا و شعرایی که افتخار این سرزمین بوده و نوشته‌هایشان هنوز هم بعد از گذشت سالیان دست به دست می‌شود. اینجا مدفن نابغه شعری قرن "شهریار" است، آن ابرمرد شاعری که بسیاری با اشعارش خو گرفته و رهگذار تاریخ و فرهنگ این کهن‌شهر می‌شوند، اما به راستی چه خوب گفت شهریار: «گوهرشناس نیست در این شهر شهریار، من در صف خزف چه بگویم که چیستم». اکنون این سوال مطرح است چرا باید پروژه‌ای که به عنوان «بزرگترین پروژه عمرانی فرهنگی کشور» مطرح است اینچنین درگیر و دار ساخت و ساز باقی مانده و طی سال‌ها عملیات عمرانی‌اش به پایان نرسد؟ متولیان امر در این رابطه کسری منابع و تامین نشدن اعتبار کافی را علت اصلی به طول انجامیدن این پروژه ملی عنوان می‌کنند و حمایت ملی را در این رابطه بسیار ضروری می‌دانند. نیاز به ۳۰ میلیارد اعتبار برای اتمام پروژه/ پروژه را فاز به فاز پیش‌ می‌بریم معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان شرقی در این رابطه به ایسنا گفت: پروژه مقبره‌الاشعرا از همان ابتدا به صورت غیرفنی و غیرکارشناسی شروع شد، چرا که دخالت در بحث سازه‌ای به این مکان آسیب می‌زند؛ همچنین طرحی با این عظمت بدون ملاحظات از جهت تامین اعتبارات شروع شده است. جواد رحمتی با بیان این‌که به لحاظ فنی و مسائل شهرسازی(نوع طراحی و...)، یک سری ایرادات به پروژه مقبره‌الاشعراء داشتیم، افزود: لزومی نداشت که کناره‌های این بنا خاکبرداری شود، چراکه الان نیز به جهت به طول انجامیدن پروژه، بخشی از بنا زیر باران می‌ماند و این امر خوشایندی نیست؛ نوع خاکبرداری اطراف این بنا نیز مناسب و فنی نبوده است. نائب رییس هیات امنای مجموعه مقبره‌الاشعراء با اشاره به تصمیمات اتخاذ شده در جلسه هیات امنا، گفت: در این جلسه، تجدیدنظری در رابطه با پروژه داشتیم و مقرر شد ادامه پروژه با فازبندی انجام شده و ورودی‌های این مجموعه مجدد تعریف شود. شهرداری تبریز و وزارت ارشاد منابعی در این رابطه برای سال‌جاری تعیین کرده‌اند، اما این پروژه با این اعتبارات تمام نشده و صرفا برای بخشی از پروژه هزینه می‌شود. وی با اشاره به اولویت بخشی به برخی اقدامات در این پروژه، اتمام فاز اول آن را ضروری دانست و اظهار کرد: باید اقداماتی در راستای محافظت و نجات آن بخش از بنا که در معرض باران و رطوبت است، انجام شده و همچنین طراحی محوطه بنا به سرعت مشخص شود تا اطراف مقبره تکمیل شده و موانع برای بازدید گردشگران از بنا برداشته شود تا گردشگران به راحتی به مقبره دسترسی پیدا کنند؛ این اقدامات تحت عنوان فاز اول انجام خواهد شد و کارهای داخلی نیز می‌تواند به تدریج و با تزریق اعتبارات بعدی انجام شود. وی با تاکید بر این‌که تمامی تلاش خود را به کار می‌گیریم تا فاز اول این پروژه را تا پایان سال جاری تمام کنیم، افزود: اگر شهرداری تبریز و وزارت ارشاد اعتبارات در نظرگرفته برای این پروژه را بطور کامل تخصیص دهند، بخش فاز یک پروژه به اتمام می‌رسد. با روند فعلی، پروژه ۳ سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد رحمتی با تاکید بر این‌که حدود 30 میلیارد تومان اعتبار دیگر برای اتمام کل پروژه لازم است، گفت: با روند فعلی پروژه مقبرہ‌الاشعراء، احتمال می‌دهیم که کل پروژه حداقل تا سه سال آینده به اتمام برسد. وی عدم تناسب اعتبارات پیش بینی شده با اقدامات اجرا شده را از دلایل اصلی به طول انجامیدن این پروژه است، اظهار کرد: باید در شروع پروژه اطمینان لازم به دست می‌آمد که آیا منابع لازم برای پروژه را در اختیار داریم یا خیر؛ همچنین باید پروژه به صورت فازبندی و بر حسب اعتبارات شروع می‌شد تا متناسب با اعتبارات موجود فازهای آن به ترتیب اجرا شود. وی در بخش دیگری از سخنانش با تاکید بر این‌که باید برخی مسایل در پروژه مقبره‌الاشعراء نیز با دید فنی ملاحظه می‌شد، افزود: در اثر حفاری‌های انجام شده در محوطه، یک سری آثار تاریخی نیز هنوز از زمین خارج می‌شود و هنوز کاوش کامل در این منطقه انجام نشده است، در حالی که باید کاوش کامل انجام می‌شد و بر این اساس، محوطه بنا طراحی می‌شد. در حالی که اکنون طراحی به گونه‌ای انجام شده که گویا پروژه در جایی بکر اجرا می‌شود. کسری منابع، علت اصلی به طول انجامیدن پروژه مقبره الشعراست/ ردیف بودجه مستقل برای مقبره‌الشعراء در سال ۹۸ مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان نیز در این رابطه به ایسنا گفت: اصلی ترین علت به طول انجامیدن عملیات اجرایی این پروژه، کسری منابع و اعتبار است . محمد محمدپور با بیان این‌که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز ردیف بودجه مستقلی برای مقبر‌ه الشعرا در سال 98 لحاظ کرده است، افزود: دفتر طرح‌های عمرانی وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی این پروژه را به عنوان یک طرح ملی پیگیری می‌کند تا به محض تامین منابع و اعتبارات لازم، بخشی از پروژه که بر عهده اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی را در اختیار مشاور و پیمانکار قرار دهد. وی با تاکید بر این‌که بنای یادمان و پایین دست آن بر عهده اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان است، گفت: در این رابطه اعتبار 9 میلیارد و 800 میلیون تومانی برای سال 98 این پروژه در ردیف بودجه تعیین شده که احتمالا در سال‌جاری 20 درصد آن(برابر با یک میلیارد و 800 میلیون تومان) تخصیص یابد، اما تلاش ما این است که میزان تخصیص را بیشتر کنیم. مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در پاسخ به این‌که پیشرفت فیزیکی پروژه مقبره‌الشعرا در چه وضعیتی است، افزود: پروژه درصد پیشرفت پایینی داشته و پیشرفت قابل توجهی ندارد. وی در بخش دیگری از سخنانش به تشکیل جلسه هیات امنای مقبره الشعرا اشاره کرد و افزود: جلسه هیات امنا با ریاست استاندار آذربایجان شرقی و نائب رییسی معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری و همچنین با عضویت شهرداری، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، اداره کل میراث فرهنگی استان، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، فرمانداری تبریز و ریاست شورای شهر تبریز در سال جاری برگزار شده و ماهانه نیز جهت پیگیری امور بطور مرتب برگزار می‌شود. محمدپور در این رابطه تاکید کرد: در جلسه هیات امنا، تصمیم گرفته شد که بخشی از پروژه در سال‌جاری در اولویت قرار گیرد که بتواند شرایط حضور گردشگران را در این مقبره فراهم کند؛ همچنین پروژه با فازبندی پیش برود. وی با بیان این‌که اولویت اول هیات امنا، اتمام فاز یک پروژه مبنی بر ایجاد شرایط مناسب جهت بازدید و حضور گردشگران است، افزود: از طریق نمایندگان مردم در مجلس و همچنین مدیریت استانی تلاش می‌کنیم تا میزان تخصیص اعتباری که در بودجه 98 برای مقبره الشعرا(بخشی که بر عهده اداره کل فرهنگ و ارساد اسلامی است) درنظر گرفته شده را افزایش دهیم، چرا که با تخصیص اعتبار در حد مناسب می‌توانیم در سال‌جاری بنای یادمان را شروع کرده و تا سال 99 به اتمام برسانیم. البته هنوز موافتنامه‌ در این خصوص مبادله نشده و اعتبار تخصیص نیافته است. وی در خاتمه تاکید کرد: پروژه مقبره الشعرا شامل دو بخش "هسته و پیرامونی" است که بخش هسته‌ی آن در دست اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده و بخش پیرامونی نیز بر عهده شهرداری تبریز است؛ طبق اعلام، شهرداری پنج میلیارد اعتبار برای سال 98 برای این پروژه در نظر گرفته است. دولت و مسئولان استانی، شهرداری را تنها نگذارند شهردار منطقه 10 تبریز نیز با اشاره به تلاش‌های شهرداری تبریز در راستای پروژه مقبره الشعرا، اظهار کرد: پروژه مقبره الشعرا یک پروژه ملی است و باید مسئولان استانی و همچنین دولت در این رابطه وارد عمل شوند، چرا که صرفا بخشی از پروژه بر عهده شهرداری است و شهرداری به تنهایی توان اتمام آن را نخواهد داشت. رسول وظیفه شناس با تاکید براین‌که مقبره الشعرای تبریز اهمیت بسیاری از دید گردشگران داخلی و خارجی دارد و مجموعه بسیار با اهمیتی است، افزود: دولت و مسئولان استانی نیز در این پروژه به وظایف خود عمل کرده و شهرداری را تنها نگذارند، برای این پروژه همت جمعی مسئولان استانی و ملی نیاز است تا منابع مالی آن تامین شده و پروژه سریعا تمام شود. اگر منابع تامین شود، پروژه سریع‌تر به نتیجه می‌رسد مدیرعامل سازمان عمران شهرداری تبریز نیز در این رابطه به ایسنا گفت: در مورد پروژه مقبره الشعرا، مهم ترین موضوع وضعیت منابع بوده و اگر منابع به خوبی تلامین شود می‌توان پروژه را در پنج جبهه کاری پیش برد و سریعتر به نتیجه رساند. بابک شریفی حجیم بودن پروژه را دیگر علت به طول انجامیدن عملیات عمرانی آن دانست و گفت: معاون عمرانی استاندار نیز دستور داده اند که در طرح بازنگری شده و دسترسی از جنوب به المان نیز لحاظ شود، این طرح حجیم بوده اگر اعتبارات لازم به خوبی تامین نشود، قطعا پروژه بصورت لاکپشتی پیش خواهد رفت. شریفی با بیان اینکه شهرداری تبریز در دو جبهه(ضلع شمالی و ضلع جنوبی) فعالیت‌های خود را در پروژه مقبره الشعرا انجام می‌دهد، افزود: پروژه در دوجبهه نیز توسط دوپیمانکارمجزا فعال بوده و برای اینکه راه دسترسی به المان را بازگشایی و حصارهای موجود راجمع آوری کنیم، درچند روز آتی جهت تکمیل صفه و جمع آوری حصار از ضلع شمالی (خیابان عارف) مناقصه مجزایی برگزار می‌کنیم. وی با بیان این‌که ضلع شمالی، شامل المان، صفه و اطراف المان است، افزود: ضلع شمالی به چند جبهه کاری تقسیم شده و اکنون اتمام اسکلت و صفه مقبره الشعرا در این جبهه در دستور کار قرار دارد تا مسیر دسترسی به المان باز شود. وی با بیان این‌که ضلع جنوبی نیز شامل نگارخانه است، گفت: در این بخش نیز پیمانکار مربوطه عملیات اجرایی ساختمان‌های اداری، خدماتی و رفاهی مجموعه را تحت عنوان "کافه هنر" پیش می برد. شریفی با بیان این‌که شهرداری تبریز تاکنون 15 میلیارد تومان برای این پروژه هزینه کرده است، افزود: این پروژه بسیار حجیم بوده و شهرداری به تنهایی نخواهد توانست که صفر تا صد کار را انجام دهد، در این رابطه نیز به خاطر احساس مسئولیت در حوزه بناهای فرهنگی شهر ورود کرده است. وی با بیان این‌که این پروژه را ابتدا اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و سپس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی عهده‌دار بودند که در نهایت از سال 94 نیز شهرداری به آن ورود کرده است، افزود: شهرداری تا حد توان و با تمام ظرفت تلاش می‌کند اما برای رسیدن به نتیجه بهتر باید دستگاه‌های متولی نیز در این رابطه پای کار باشند. وی با تاکید بر این‌که شهردار تبریز نیز تاکید دارند تا جایی که اعتبارات اجازه می‌دهد، پروژه را در چند جبهه کاری فعال کرده و سریع‌تر عملیات را انجام دهیم، گفت: اما وضعیت اقتصادی چنین اجازه‌ای نمی‌دهد و اگر تنها شهرداری بخواهد در این پروژه کار کند، پروژه با همین وضعیت پیش خواهد رفت. طبق گفته‌ی مسئولان امر، نیاز به تامین اعتبارات از طریق دستگاه‌های ملی برای اتمام این پروژه بسیار ضروری بوده و دستگاه‌های استانی و نمایندگان مجلس باید در این رابطه به جد وارد عمل شده و اعتبارات کشوری برای پروژه "مقبره‌الشعراء" فراهم کنند. بر اساس این گزارش، "مقبره‌الاشعراء" که در گذشته به مقبره شعرای سرخاب معروف بود، از گورستان‌های تاریخی شهر تبریز است که عرفا و شعرای نامدار بسیاری چون خاقانی، اسدی طوسی، قطران تبریزی، شهریار، ثقه الاسلام و... در آن آرمیده‌اند. همچنین امام‌زاده سید حمزه(ع) نیز در جوار مقبره‌الشعرا مکان واقع شده است. قدیمی‌ترین کتابی که نام مقبره الشعرای تبریز را به صراحت آورده، "نزهه القلوب" حمدالله مستوفی است که در سال 740 هجری قمری تالیف شده است.

گزارش از مهری هاشم زاده