تصویر کلی از روضه‌های خانگی، حضور زنانی است که شانه‌به‌شانه، کنار هم نشسته‌اند، گوشه چادر را به صورت گرفته‌اند و با نوای روضه‌خوان، هق‌هق می‌زنند و می‌گریند. روضه‌هایی که با زوال نقش تاریخی و فرهنگی محلات قدیمی، متاسفانه روز به روز کمرنگ می‌شوند. با این حال، به رغم زرق و برق زندگی آپارتمان‌نشینی، هنوز هم از رد بیرق‌های کوچکی که در کوچه‌پس‌کوچه‌های قدیمی، به چشم می‌خورَد، می‌توان به حیات روضه‌های زنانه امیدوار بود.

پژوهشگر تاریخ تبریز با اشاره به اهمیت روضه‌های سنتی بانوان در تبریز، گفت: این مجالس، بخش مهمی از آئین‌های عزاداری ماه‌های محرم و صفر است که ارتباط تنگاتنگ با نظام اجتماعی محلات تاریخی تبریز دارد و از این رو، متاسفانه با رواج زندگی آپارتمان‌نشینی، تا حدودی فراموش شده‌است.

به گزارش همنوا، کریم میمنت‌نژاد، در روضه طوبی، با بیان این مطلب اظهار کرد: رونق روضه‌های بانوان، به دوره قاجار باز می‌گردد. بررسی اسناد و تصاویر تبریز قاجار، نشان می‌دهد که بانوان در صبحگاه‌های دهه اول ماه محرم، همت جدی برای برگزاری مجالس و مراثی داشتند. علی‌خان والی پدر قاسم‌خان والی، عکس‌های بسیاری از تبریزِ دوران ناصری گرفته که امروز در آرشیو دانشگاه هاروارد نگهداری می‌شود. مجالس مرثیه بانوان در تیمچه مظفریه، از موضوعات جذاب و مهم در این آرشیو است.

وی اضافه کرد: بانوان به واسطه رقت قلب و عاطفه عمیق، برخی از مصیبت‌ها و موضوعات عاشورایی را بهتر از مردان درک می‌کنند. بعلاوه بانوان دارای نقش تربیتی نیز هستند و باید پرورش کودکان خود را با این آئین‌‌ها وفق دهند. می‌توان گفت، کودکی همه ما با این آئینِ پراهمیت، پیوند دارد.

میمنت‌نژاد، تزئینات آئینی مثل کف عباس، عروسک با جامه عربی، گهواره، لاله و شمعدان، پارچه‌های سبز و سیاه را از ملزومات روضه‌های زنان، خواند و افزود: بانوان حاجتمند با پیچاندن یک حبه قند در میان این پارچه‌ها، نذر می‌کردند و میزبانی مرثیه بعدی را بر عهده می‌گیرند.

وی گهواره منسوب به حضرت علی‌اصغر(ع) را از مهم‌ترین عناصر نمادین در عزاداری‌های بانوان در تبریز قدیم خواند و افزود: این نماد مقدس، حتی به دستجات حسینی مردان نیز راه یافته است و در روزهای هفتم و هشتم ماه محرم، با شعر معروف صراف تبریزی (دولان قانیله قونداقی علی لای‌لای بالام لای‌لای) گردانده می‌شود.

این پژوهشگر فرهنگ عامه در تبریز ادامه داد: بخشی از مجالس زنانه، همزمان با مجالس آقایان و با یک فاصله‌گذاری معین، برگزار می‌شود، اما بخش دیگر که مختص زنان است، معمولاً پس از عاشورا، یعنی از 11 محرم آغاز می‌شود و تا جمعه اول پس از شهادت امام ادامه دارد. پس از جمعه اول، هر یک از بانوان، میزبانی یک روز از مرثیه را بر عهده می‌گیرند و به این ترتیب، روضه سیدالشهدا تا اربعین حسینی، در محله ادامه می‌یابد.

وی اضافه کرد: این برنامه‌ریزی برای بانی‌گری بسیار حایز اهمیت است و از مدیریت زنان در امور فرهنگی، مذهبی و اجتماعی حکایت دارد.

میمنت‌نژاد، با بیان این‌که اشراف تبریز در ایام قدیم، معمولاً دو یا سه روحانی مرثیه‌خوان برای مجالس بانوان دعوت می‌کردند، گفت: روحانیون معمولاً ابتدا مسائل شرعیه بانوان را مطرح می‌کردند، سپس به احادیث و آیات قرآنی می‌پرداختند و در پایان به ذکر مصیبت اهل بیت علیهم‌السلام می‌رسند. این روحانیون به دو طریق، مبالغی را دریافت می‌کردند. مبلغ اصلی را صاحبخانه در پایان مجلس، به روحانی مرثیه‌ پرداخت می‌کرد. برخی از زنان نیز در خلال مجلس، مبلغی را به روحانی می‌دادند و از او می خواستند مثلاً روضه علی‌اصغر(ع) بخواند. این فرآیند، چرخه معیشتی روضه برای روحانیون به شمار می‌رود.

وی تاکید کرد: نکته مهمی که از سواد ادبی و مذهبی زنان تبریز حکایت دارد، این است که بسیاری از بانوان، اشعار و نوحه‌های عاشورایی را ازبر هستند و در طول مرثیه، روضه‌خوان را همراهی می‌کنند.