«فرزانه مهدی‌زاده» مدیرکل دفتر معاینات بالینی سازمان پزشکی قانونی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره اقدامات سازمان پزشکی قانونی در حوزه معاینات بالینی گفت: حوزه معاینات بالینی بخش عمده‌ای از فعالیت‌های سازمان پزشکی قانونی کشور را به خود اختصاص می‌دهد. شاید اگر قرار باشد در زمینه فعالیت‌های پزشکی قانونی درصدی را مشخص کنیم، به جرات می‌توان گفت که ۸۰ درصد فعالیت‌ها مربوط به حوزه معاینات بالینی است. در این حوزه دست کم ۳۰ موضوع مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد.

بررسی ۳۰ موضوع در دفتر معاینات بالینی پزشکی قانونی

وی با اشاره به مواردی که در حوزه معاینات بالینی بررسی می‌شود، ادامه داد: عمده‌ترین این موارد بررسی صدمات ناشی از حوادثی مانند تصادف، نزاع و حادثه کار است که مردم نیز با این بخش آشنایی دارند و می‌دانند برای جبران خسارت حوادث یکی از محل‌هایی که در فرآیند بررسی باید به آن مراجعه کنند، سازمان پزشکی قانونی است.

مدیرکل دفتر معاینات بالینی سازمان پزشکی قانونی تصریح کرد: همچنین علاوه بر بحث حوادث مواردی مانند تعیین سن، بررسی امکان تحمل کیفر، بررسی توانایی اداره امور مالی، تعیین سلامت افراد چه برای استخدام و چه موارد خاصی مانند فرزندخواندگی و اهدای جنین، بررسی درخواست‌های سقط، بررسی بارداری، معاینات اختصاصی برای زنان و مردان از جمله مواردی است که در حوزه معاینات بالینی انجام می‌شود.

مهدی‌زاده با بیان اینکه در سال ۱۴۰۰ حدود یک میلیون و ۶۴۰ هزار معاینه در دفتر معاینات بالینی انجام شده است، گفت: جمع بندی آمار عملکرد ماه‌های ابتدایی سال ۱۴۰۱ در دست انجام است.

بررسی صلاحیت متقاضیان فرزندخواندگی

وی با بیان اینکه بخشی از اقدامات در خصوص فرزندخواندگی در بخش معاینات صورت می‌گیرد، تصریح کرد: در زمینه فرزندخواندگی ما با سازمان بهزیستی تعامل داریم و آنها مواردی را که مد نظر است به ما ارجاع می‌دهند. این موارد شامل انجام آزمایشات، معاینات جسمی و همچنین معاینه روان‌پزشکی است. اگر فردی بیماری شدیدی داشته باشد که خانواده را هم از نظر مالی و هم از نظر روحی و عاطفی تحت‌الشعاع قرار دهد مسلماً پذیرش فرزند با مشکل روبرو خواهد بود. همچنین در صورت اعتیاد یکی از والدین، پذیرش فرزند صورت نمی‌گیرد.

مدیرکل دفتر معاینات بالینی سازمان پزشکی قانونی درخصوص بررسی درخواست‌های سقط در پاسخ به این سؤال که با توجه به قانون حمایت از خانواده آیا مراجعه برای سقط جنین کمتر شده است، گفت: بخش معاینات پزشکی قانونی در زمینه سقط جنین صرفا در خصوص تشکیل پرونده اقدام کرده و مقدمات فرآیند را برای بررسی آماده می‌کند. سازوکار صدور مجوز سقط نیز در یک کمیسیون که متشکل از قاضی، متخصص بالینی و پزشک پزشکی قانونی است، انجام می‌شود و با توجه به این‌که تعیین حرج مادر یا خطر جانی وی با قاضی ویژه کمیسیون سقط است، صدور رأی نیز توسط ایشان انجام می‌شود.

معاینه حدود ۲۸ هزار مورد حادثه کار در سال ۱۴۰۰

مهدی‌زاده درباره بیشترین مراجعان حوادث کار گفت: ما حدود ۲۸ هزار مورد در سال ۱۴۰۰ معاینه حادثه کار داشته‌ایم، اما اینکه بخواهیم تفکیک کنیم که این حادثه کار بیشتر در چه موردی بوده است نمی‌توانیم و این آمار همه موارد مربوط به حوادث کار را در برمی‌گیرد از جمله اینکه فرد در محل کار دچار برق‌گرفتگی یا سقوط از ارتفاع شود یا جراحاتی بر بدن یا اندام‌ها وارد شود. در مجموع هرگونه صدمه‌ای که قابل احصاء باشد و بتوان آن را برای جبران خسارت ارزیابی کرد و در محل کار اتفاق افتاده باشد، شامل حادثه کار می‌شود.

رشد آمار نزاع در مردان و زنان در سال ۱۴۰۰

وی همچنین در پاسخ به این سؤال که در بخش نزاع آیا با افزایش آمار درگیری بین زنان مواجه هستیم، تصریح کرد: در مجموع آمار نزاع در سال ۱۴۰۰ هم در مردان و هم در زنان کمی بیشتر از سال ۱۳۹۹ شده است. گرچه میزان مراجعات زنان به دلیل نزاع نسبت به مردان بسیار کمتر است. در سال ۱۴۰۰ حدود ۶۰۰ هزار نزاع در این حوزه بررسی شده است که از این تعداد حدود ۴۰۰ هزار نفر مربوط به مردان بوده است. تقریباً می‌توان گفت دوسوم آمار مراجعات نزاع مربوط به مردان و یک سوم مربوط به زنان است.

بررسی حدود ۷۵ هزار مورد انواع خشونت خانگی در سال ۱۴۰۰

مدیرکل دفتر معاینات بالینی سازمان پزشکی قانونی درباره خشونت خانگی گفت: مواردی که در حوزه معاینات بالینی در خصوص نزاع بررسی می‌شود شامل همه موارد است. آمار نزاع سال ۱۴۰۰ معادل ۳۷ درصد کل آمار معاینات بوده است. آمار خشونت خانگی شامل همسرآزاری و کودک آزاری نیز حدود ۷۵ هزار مورد در سال ۱۴۰۰ بوده است.

صدمات جبربان‌ناپذیر در نزاع‌های کوچک

مهدی‌زاده در پاسخ به این سؤال که آیا شدت آسیب‌ها نسبت به قبل زیاد شده است، گفت: خشم و عصبانیت لحظه‌ای در زمان نزاع می‌تواند هرگونه آسیبی ایجاد کند. وقتی کلمه نزاع مطرح می‌شود مردم تصور می‌کنند صرفاً شامل صدماتی مانند کبودی و بریدگی و امثالهم می‌شود، اما گاهی براثر نزاع فرد دچار مشکلات و ضایعات جبران‌ناپذیری مانند قطع نخاع می‌شود و تا پایان عمر ویلچرنشین خواهد بود. نزاع، اتفاقی است که به هیچ‌عنوان قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است حتی مرگ را در پی داشته باشد.

وی ادامه داد: ما مواردی را داشتیم که با یک بهانه بسیار پیش پا افتاده و بی‌ارزش و به‌ دلیل‌ عدم کنترل خشم لحظه‌ای در طرفین دعوا به ویژه ضارب، ضربه وارده منجر به وقوع صدمات جبران ناپذیری از جمله ضربه مغزی یا زندگی نباتی شده است. چنین اتفاقاتی نه تنها فرد را برای تمام عمر از کارافتاده می‌کند، بلکه چندین خانواده را ممکن است درگیر کند و هزینه‌های گزافی برای نگهداری این فرد به خانواده و جامعه تحمیل می‌شود.

به گفته مهدی‌زاده در سال ۱۴۰۰ سیصد و سی هزار مورد تصادف در حوزه معاینات پزشکی قانونی مورد بررسی قرار گرفته است.

مدیرکل دفتر معاینات بالینی سازمان پزشکی قانونی درباره زمان مناسب برای مراجعه به منظور بررسی جراحات وارد شده در حوادث کار و سایر موارد، گفت: مراجعه فرد به پزشکی قانونی باید در اولین فرصت ممکن صورت گیرد، اما همان‌طور که بارها گفته شده منظور این نیست که اگر فرد دچار جراحتی شده است خون‌آلود و بدون اینکه اقدام درمانی مناسبی انجام دهد به ما مراجعه کند. ما از مستندات نیز استفاده می‌کنیم بنابراین فرد در وهله اول باید برای اقدامات درمانی مناسب به مراکز مربوطه مراجعه کند و بعد از اینکه درمان اولیه انجام شد با نامه‌ای از سوی مراجع قضایی و انتظامی برای استعلام صدمات به پزشکی قانونی مراجعه کند. معمولا در مراکز استان‌ها واحدهای کشیک نیز فعال هستند و بنا به شرایط استان افراد می‌توانند به این واحدهای کشیک مراجعه کنند.

مهدی‌زاده خاطرنشان کرد: حتی اگر فردی چندین سال بعد از درگیری برای تعیین صدمات مراجعه کند ما با نامه‌ای که از سوی مراجع قضایی باشد فرد را پذیرش و بررسی لازم را انجام خواهیم داد و هیچ منعی برای کار سازمان ندارد، اما ممکن است اثری از صدمات باقی نمانده و مستنداتی برای ارائه هم وجود نداشته باشد. در این موارد براساس آن چیزی که در کارشناسی احصاء کرده‌ایم به مراجع قضایی اعلام نظر می‌کنیم.

اعلام زمان رسیدگی به پرونده‌هایی با صدمات سنگین

وی با بیان اینکه در صدمات سنگین حداکثر یک سال و بعضاً تا یک و نیم سال زمان رسیدگی و مختومه شدن پرونده‌ها است، گفت: اگر افراد دنبال جبران خسارت هستند باید زودتر مراجعه کند چراکه تا زمانی که آثار ضرب و جرح وجود دارد امکان اظهارنظر بهتر برای کارشناس وجود دارد گرچه همان‌طور که ذکر شد اگر بعد از آن هم مراجعه کنند نظریه کارشناسی سازمان برایشان صادر می‌شود اما به دلیل محو شدن آثار صدمات، نظریه ما ممکن است با زمان مراجعه اولیه بسیار متفاوت باشد. براساس نوع آسیب‌هایی که به فرد وارد شده است طول زمان رسیدگی به پرونده و ارزیابی کامل صدمات متفاوت است و گاه این زمان به بیش از یک سال می‌رسد.

وی با بیان اینکه نکته مهم دیگر علت طولانی شدن زمان اعلام نظر در مورد برخی پرونده است، افزود: در مواردی که بهبود صدمات وارده به افراد، نیازمند سپری شدن زمان طولانی است و در عین حال امکان‌عدم بهبودی و یا بهبودی توأم با ایجاد نقص عضو در فرد مطرح باشد، همکاران ما ارائه نظریه کارشناسی را تا زمانی که درمان از سوی پزشک معالج اتمام یافته تلقی شود و همچنین کارشناسان بهبودی بیشتری را برای بیمار متصور نباشند، پس از بررسی شرایط صدمات و نیز نقص‌ها و معلولیت‌های احتمالی به وجود آمده، نظریه کارشناسی را صادر می‌کنند.

مهدیزاده گفت: این موضوع از این جهت حائز اهمیت است که هموطنان ما بدانند زمان‌بر شدن کار کارشناسی برای رعایت حقوق آنان و جلوگیری از تضییع حق ایشان است و طبعاً انتظار می‌رود با علم به این موضوع از پیگیری و اصرار زیاد برای بسته شدن زودهنگام پرونده اجتناب کنند؛ چرا که می‌تواند در آینده موجب تضییع حقی از آنان شود.

بررسی پرونده ضرب و جرح زندانیان

مدیرکل دفتر معاینات بالینی سازمان پزشکی قانونی همچنین درباره رسیدگی به پرونده ضرب و جرح زندانیان در زندان گفت: با توجه به اینکه هرگونه صدمات بالینی در افراد که قابلیت بررسی دارد در حوزه معاینات سازمان پزشکی قانونی انجام می‌شود، بررسی صدمات ناشی از نزاع زندانیان نیز در حوزه فعالیت‌های ما صورت می‌گیرد.

در تعرض جنسی، قربانی در اسرع وقت برای معاینه مراجعه کند

مهدی‌زاده همچنین درخصوص رسیدگی به پرونده‌های تجاوز در معاینات اختصاصی گفت: قربانی آزار جنسی اگر برای شکایت اقدام و پیگیری کند نامه‌ای از سوی مرجع قضایی مربوطه مبنی بر استعلام صدمات این فرد توسط پزشکی قانونی، به وی داده می‌شود و باید به ما مراجعه کند. از مواردی که دارای زمان طلایی است و باید فرد حتماً در یک بازه زمانی مشخص برای تشخیص صدمات مراجعه کند همین موضوع تعرض جنسی است و قربانی باید در اسرع وقت مراجعه کند چراکه با مراجعه دیرهنگام ممکن است مدارک و شواهد زائل شود.

به گفته وی معاینات اختصاصی شامل معاینات آزار جنسی، طلاق، بارداری و… است.

مدیرکل دفتر معاینات بالینی سازمان پزشکی قانونی در پایان گفت: مطرح شدن تمام این موارد به این دلیل است که مردم به این موضوع توجه کنند که عدد ۶۰۰ هزار نزاع در یک سال عدد بسیار بالایی است و مردم می‌توانند با صبر وگذشت و فروبردن خشم مانع از این اتفاقات شوند. ما امیدواریم ارائه این موضوعات نشان دهد یک لحظه غفلت می‌تواند یک عمر پشیمانی را به‌بار بیاورد و این جمله صرفاً یک شعار و یک جمله کلیشه‌ای نیست که ما بخواهیم از آن عبور کنیم.