به گزارش هم‌نوا/ پری اشتری: مدتی هست که فراخوان جشنواره‌های تئاتر عربی و کردی منتشر شده و این دو جشنواره برای هفدهمین سال متوالی به شکل اختصاصی برای عرب‌زبان‌ها و کردزبان‌ها برگزار می‌شود. این شاید یک تیتر ساده برای یک خبر یا گزارش باشد اما من به اتحاد ملی فکر می‌کنم، به همبستگی، به شعارهای ریز و درشت در خصوص نبود تبعیض میان قومیت‌ها. به ساعدی‌ها، براهنی‌ها، بهرنگی‌ها و نویسندگان ترک‌زبان دیگری فکر می‌کنم که قطب‌های داستان و نمایش در این سرزمین‌اند اما زبانشان غریب افتاده است.

موتور‌های جستجوی مختلف را باز می‌کنم و می‌نویسم جشنواره‌ی تئاتر ترکی؛ لینک‌ها با عناوینی چون «تئاتر کمدی ترکی»، «جشنواره‌ی ترکیه» و… ردیف می‌شوند، چند لینک در خصوص علل برگزار نشدن جشنواره‌ی ترکی وجود دارند، لینک را باز می‌کنم، فیلتر است، نمی‌توانم گزارش‌ها را بخوانم. لینک دیگری توجهم را جلب می‌کند: «اولین دوره‌ی جشنواره‌ی تئاتر ترکی برگزار می‌شود» وارد می‌شوم؛ خبر مربوط به سال ۹۷ است که رئیس انجمن هنرهای نمایشی زنجان خبر از برگزاری اولین دوره‌ی این جشنواره به میزبانی تبریز خبر داده. موضوعی که سال‌هاست در حد خبرها و گزارش‌های مختلف باقی مانده و از این فراتر نرفته و هنوز هیچ‌کس نمی‌داند که بعد از ۱۷ سال که هموطنان دیگر در حال برگزاری جشنواره‌ برای نمایش‌های بومی خود به زبان مادری هستند چرا منطقه‌ی آذربایجان و بیش از هزاران نفر اهالی ترک زبان در کشور نمی‌توانند از چنین حق ساده‌ای برخوردار شوند؟

به میرزا آقا تبریزی فکر می‌کنم. به قطب نمایشنامه‌نویسی، به اولین‌های تئاتر و نمایشنامه در کشور و اثری از انصاف نمی‌بینم.

در نهادهای متولی اراده‌ای برای پیگیری این موضوع نبوده است

سید قاسم ناظمی، مدیر کل اداره‌ی فرهنگ و ارشاد آذربایجان شرقی در این خصوص می‌گوید: «برای برگزاری جشنواره‌ی تئاتر ترکی هیچ محدودیتی نداریم، همان‌طور که در تبریز نمایش‌هایی به زبان ترکی اجرا می‌شود و همان‌طور که فیلم‌هایی به زبان ترکی در جشنواره‌های مختلف اکران می‌شوند، هیچ مانعی برای برگزاری این جشنواره نیز وجود ندارد. اما نباید فراموش کنیم برای برگزاری یک جشنواره‌ی مناسب، الزامات و امکانات بسیاری لازم است. جشنواره‌های رسمی باید در تقویم کاری نهاد ثبت شود و هزینه‌ها و امکانات تأمین شود. اما من این‌طور فکر می‌کنم که تا امروز در نهادهای متولی اراده‌ای برای پیگیری این موضوع نبوده است وگرنه منع قانونی برای برگزاری جشنواره‌ی تئاتر ترکی وجود ندارد. »

وی می‌افزاید: «وقتی در کشور ما جشنواره‌های تئاتر به زبان‌های عربی و کردی برگزار می‌شود، چرا باید به زبان ترکی برگزار نشود. به نظر من مطرح کردن مباحثی چون تمامیت ارضی و جدایی‌طلبی، سوءاستفاده از این مسئله است و من طی تحقیقاتم هیچ سندی ندیده‌ام که مسئولی گفته باشد حق برگزاری برای جشنواره‌ی تئاتر ترکی را ندارید.»

ناظمی در خصوص برنامه‌های آتی برای برگزاری این جشنواره می‌گوید: «واقعیت این است که من دوست دارم این اتفاق بیفتد اما مشکل بر سر منابع مالی است، وقتی ما امکانات متنوعی برای جذب مشارکت نداریم مسلماً نمی‌توانیم میزبان خوبی برای یک جشنواره در سطح ملی باشیم. اداره‌ی ارشاد منابع مالی ضعیفی دارد و برگزاری آن مستلزم ورود نهادهای فرهنگی دیگر و مشارکت سرمایه‌گذاران فرهنگی است در غیر این صورت گوشت قربانی می‌شود و در ابتدای کار لطمه می‌بیند. من معتقدم که هویت ملی و بومی در اولویت هستند و مظاهر آن موسیقی، شعر، تئاتر، و ادبیات است.»

برگزاری جشنواره تئاتر ترکی نیازمند همت هر دو طیف هنرمندان و مدیران است

اکبر شریعت، نویسنده و منتقدی که نمایشنامه‌هایی به زبان ترکی نوشته و مورد استقبال مخاطبان واقع شده، نیز در این خصوص می‌گوید: «اتفاقاً اخیراً در جلسه‌ای با مدیر کل فرهنگ و ارشاد استان داشتیم من همین سؤال را پرسیدم که آیا کسی پیگیر برگزاری این جشنواره بوده؟ همه‌ی ما می‌دانیم که مسئولان علاقه‌ای ندارند اما واقعیت آن است که از هنرمندان نیز کسی نبوده که پی مدیران وقت برود و چنین درخواستی داشته باشند.»

وی می‌افزاید: «من معتقدم که ما الزامات و امکانات لازم و پتانسیل بالقوه‌ی برگزاری این جشنواره را داریم چون تجربه‌ی برگزاری جشنواره‌ی بین‌المللی را هم داشته‌ایم اما اینکه این پتانسیل چطور بالفعل شود نیازمند همت هر دو طیف هنرمندان و مدیران است که متأسفانه تا به امروز از جانب هیچ کدام پیگیری انجام نشده.»

شریعت می‌گوید: «اینکه چرا آن جشنواره‌های دیگر در هفدهمین دوره‌ی برگزاری هستند و ما هنوز برای اولین دوره در چالش هستیم، نیازمند تحقیقات کلان است و این که در هفده سال گذشته در مدیریت و میان جامعه هنری این شهر و استان چه گذشته است.»

علت، سهل‌انگاری مسئولان مربوط و عملکرد نادرست انجمن هنرهای نمایشی استان است

حسین اصل عبداللهی، کارگردان نمایش و عضو هیئت ارزشیابی تئاتر استان نیز در این خصوص می‌گوید: «در جلسه‌ی آخری که با مدیر کل ارشاد استان داشتیم ایشان پیشنهاد دادند که در خصوص بستر و زمینه‌ی برگزاری جشنواره تئاتر ترکی نظرات خود را بگوییم و به نظر من این نشانه‌ی خوبی است که مدیریت فرهنگی استان به این موضوع حسن نظر دارند اما این‌که این جشنواره چرا تا به امروز برگزار نشده از نظر من علل مختلفی دارد.»

وی می‌افزاید: «این که بگوییم هنرمندان باید برگزاری جشنواره تئاتر ترکی را مطالبه می‌کردند کاملاً درست است اما اگر این مطالبه با ساز و کار درست انجام نشود، نتیجه نمی‌دهد. این مطالبه راهکاری داشت که متاسفانه طی سال‌های اخیر محقق نشد. وقتی برای یک رشته‌ی هنری انجمن تأسیس می‌شود به این معناست که افراد انتخاب شده قرار است صدای هنرمندان را به گوش مسئولان برسانند و پیگیر مطالبات این قشر باشند. تصور من این است که اگر برگزاری این جشنواره به جایی نرسیده در وهله‌ی اول به خاطر سهل‌انگاری مسئولان مربوط و در وهله‌ی بعدی به سبب عملکرد نادرست انجمن هنرهای نمایشی استان بوده است.»

عبداللهی می‌گوید: «سه سال پیش اعضای انجمن هنرهای نمایشی آذربایجان شرقی به همراه اعضای انجمن آذربایجان غربی، زنجان و اردبیل با اتابک نادری، رئیس امور استان‌های اداره کل هنرهای نمایشی و شهرام کرمی، مدیر کل هنرهای نمایشی ایران دیدار کردند و مشخص شد که مانعی بر سر راه برگزاری نیست اما این موضوع بعد از آن دوباره مسکوت ماند. متأسفانه طی تمام این سال‌ها در حوزه‌ی هیئت مدیره‌ی انجمن نمایش انتخاب‌های درستی صورت نگرفته است.»

به نظر می‌رسد در صورتی که مشکلات و مسائل هر چه سریع‌تر با تدبیر و تعقل حل نشوند، دردها و آسیب‌های بسیارِ دیگری در انتظار تن زخمی تئاتر تبریز و استان خواهد بود. برگزاری جشنواره‌های تئاتر اعم از ترکی و … نیازمند عزم و همت همگانی و عملکرد درست تک تک کسانی است که کوچک‌ترین مسئولیتی در این عرصه دارند. در حال حاضر تنها باید نشست و دید اهالی هنر و مدیران فرهنگی کِی آستین بالا خواهند زد تا بستر مناسب برای برگزاری این جشنواره را فراهم کنند./یازاکو