به گزارش همنوا، موزه عصر آهن(گورستان مسجد کبود) مربوط به هزاره دوم و اول قبل از میلاد است و در تبریز، خیابان امام، پشت مسجد کبود تبریز واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ آبان ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۹۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

موزه عصر آهن یکی از شگفت‌آورترین موزه‌های کشور بوده که مردگانی با قدمت ۴۰۰۰ سال در آن همراه با لوازم زینتی شان خفته‌اند. این موزه مکانی نیمه تاریک در دل زمین و پر از اسکلت‌های گاهاً ثروتمند که همراه با اشیائی گران بها دفن شده‌اند. قدمت این آثار، این سایت موزه را دارای ارزشی جهانی کرده است. این مکان به‌عنوان اولین موزه صحرایی ایران شروع به کار کرده است. عمده آثار شناسایی شده در این محوطه متعلق به عصر آهن است.

موزه عصر آهن در واقع یکی از جاهای دیدنی تبریز است که به عنوان سایت کاوشگری و باستان شناسی ظاهر و ساختمان آن به شکل اولیه حفظ شده است. این سایت بر یک تپه شکل گرفته و شبیه به غار است. راهها و پلکان چوبی در سایت ساخته شده که بالاتر از سطح زمین هستند؛ بنابراین باید از بالا گورها و اشیای دیگر موزه را مشاهده کرد. موزه دارای دو بخش است که توسط یک دالان به هم مرتبط می‌باشند. در بخش اول می‌توانید گورها را مشاهده کنید و در بخش دوم اشیایی مانند ظروف سفالی، جواهرات و ابزار جنگی که همراه اجساد دفن شده‌اند، وجود دارد.

اشیا و اجساد دفن شده در موزه عصر آهن تبریز 

گورها و اشیائی که در ابتدای خاکبرداری کشف شدند، حدود ۴۰۰ تا۵۰۰ سال قدمت داشتند. پس از تحقیقات و خاکبرداری‌های گسترده‌تر، گورهایی کشف شدند که قدمت آن‌ها به هزاره اول پیش از میلاد باز می‌گردد. هزاره اول پیش از میلاد با نام عصر آهن شناخته می‌شود و به همین دلیل نام موزه عصر آهن برای این مجموعه انتخاب شد. تقریباً تمام اجسادی که در گورها خوابیده‌اند به شکل جنینی به خاک سپرده شده‌اند. اطراف دیواره گور سنگ‌های مرمر یا لعابی قرار داده شده به شکلی که گور و حالت اسکلت دقیقاً شبیه به جنین در رحم مادر است.

اشیا میان چیدمانی از سنگ دفن شده‌اند. در کنار استخوان‌های مدفون شده، ابزار و لوازم زندگی به چشم می‎خورد، این موضوع تفکر انسان‌های عصر آهن به زندگی پس از مرگ را می‌نمایاند. در کنار برخی از اسکلت‌ها ابزار و ظروف بیشتری دفن شده و در کنار برخی دیگر نیز به صورت محدود این ظروف وجود دارد.

وجود مواد خوراکی داخل ظروف(به شکل استخوان) و همچنین لوازم بازی در کنار کودکان از جمله موارد دیگری است که در این سایت موزه توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. در اطراف این قبور تخته سنگهایی چیده شده و اسکلت را بطور چمباتمه‌ای و از پهلو به طرف جهات اصلی دفن کرده‌اند.

شیوه خاکسپاری اجساد و وجود اشیاء در کنار آنها نشان می‌دهند، این افراد دارای مذهب مهر پرستی بوده و به این شیوه خاص دفن شده‌اند. معمولاً در کنار افراد ثروتمند ظروف و غذاهای بیشتری دیده می‌شود.

آیین مهر پرستی یا خورشید پرستی یکی از آیین‌های قدیمی ایرانیان بوده که قدمت آن بیش از دین زرتشت است.

کاسه‌ی سر برخی از اسکلت‌ها به سمت شرق و برخی دیگر نیز به سمت غرب دفن شده و همچنین برخی از اسکلت‌ها بر روی پهلوی راست خود و برخی دیگر نیز بر روی پهلوی چپ خود به خاک سپرده شده‌اند. این علایم برخی از تفکرات و روش‌های دفن مخصوص آن زمان را نشان می‌دهد.

این گورستان تاریخی در نتیجه‌ی گودبرداری در سال ۷۹ به صورت اتفاقی کشف شده و طی دو مرحله عملیات حفاری و باستان‌شناسی تا سال ۸۵ توسط سازمان میراث فرهنگی، به شکل "سایت موره عصرآهن تبریز" راه اندازی شده است.

قدمت آثار و اسکلت‌های کشف شده در این گورستان تاریخی به عصرآهن بازمی‌گرد و با توجه به این‌که این مکان تاریخی به شکل طبیعی و آثار و اسکت‌های کشف شده نیز بدون دستچین شدن در معرض دید عموم قرار گرفته است، این گورستان تاریخی به عنوان "سایت موزه عصرآهن تبریز" نامگذاری شده است.

انسان‌های آن زمان معتقد بودند که اجساد بعد از مرگ زنده شده و دوباره به زندگی خود ادامه می‌دهند، از این رو ظروف آب و غذا در کنار اجساد می‌گذاشتند که این موضوع نشان دهنده‌ی اعتقادشان به زندگی پس از مرگ است.

علاوه بر ظروف، لوازم ارزشمند فرد را نیز در مقبره‌ی وی دفن می‌کردند. معمولاً در کنار اجساد زنان "زیورآلات" و در کنار اجساد مردان "سلاح‌های جنگی" می‌گذاشتند. با توجه به این‌که جنس اینگونه آثار از مفرخ بوده، جهت نگهداری به موزه آذربایجان منتقل شده‌اند.

با توجه به این‌که "جهت نور خورشید" در دفن اجساد مورد توجه قرار گرفته است، احتمال می‌دهند که انسان‌هایی که در این منطقه می‌زیسته‌اند به آیین مهرپرستی(میترائیسم) اعتقاد داشته‌اند.

این محل به مدت ۴۰۰ سال به عنوان گورستان مورد استفاده قرار گرفته است و اجسادی که در پایین‌ترین ارتفاع قرار دارند احتمالاً قدمت بیشتری نسبت به سایرین دارند. البته این فرضیه هم مطرح است که این گورستان مسطح نبوده و دارای شیب بوده است. 

هم‌اکنون ۲۶ اسکلت(شامل زن، مرد و کودک) در سایت موزه عصر آهن تبریز وجود دارد، اجساد "زن و شوهری" که در کنار یکدیگر و به صورت جنینی دفن شده بودند نیز سال‌ها پیش به موزه‌ی آذربایجان منتقل شده است.

منابع:

کتاب تبریز

کتاب موزه‌های تبریز

کتاب تاریخ تبریز