به گزارش همنوا به نقل از فارس، ماه شعبان و میلاد فرخنده امام زین‌العابدین علی‌بن‌حسین علیه‌اسلام فرصت مغتنمی است تا در مورد میراث گرانقدر این امام حکیم قدری بیشتر بیندیشیم.

مکتب شیعه، هستی دعا را بیش از هر امام دیگری، مرهون امام سجاد علیه‌السلام است. آن امام همام بعد از سال‌های خفقان بنی‌امیه و واقعه عاشورا، از میان تمام روش‌های تبلیغی، راهبرد دعا را برگزید و سیاست تبلیغی و مشی نورانی آل‌محمد (ص) را در قالب مناجات و نیایش نشر داد.

اگرچه دعا، از دوره نبی مکرم اسلام صلوات‌الله‌عیله مطرح بود، لیکن این امام سجاد علیه‌السلام بود که دعا را نظام‌مند ساخت. صحیفه سجادیه، به‌عنوان «زبور آل محمد(ص)» اثر نورانی امام سجاد علیه‌السلام است که تفسیر راستینی از عرفان اسلامی به‌شمار می‌رود.

دعا در الهیات شیعی، با چنین پشتوانه‌ سیاسی و اجتماعی وارد سبک زندگی اسلامی و ایرانی شده و با عبارت روزمره «التماس دعا» در احوالپرسی‌های روزمره مطرح می‌شود.

با این حال، این عبارت ساده، در سال‌های اخیر در برخی محافل پرمدعا و دگراندیش، با عبارت نوپدید «التماس تفکر» به چالش کشیده می‌شود.

ناگفته پیدا است که افرادی که در پی ایجاد تقابل بین «دعا» و «تفکر» هستند و دغدغه‌شان نه «توسعه تفکر و اندیشه» بلکه «تخطئه دین» و ارائه این تصویر است که دعا –نعوذبالله- کار آدم‌های علاف است؛ حال اینکه در میان مکاتب آسمانی هیچ دینی همچون اسلام، حامی تفکر و تعلّم نبوده‌ است. مکتبی که پیغمبر بزرگوار آن، یک ساعت تفکر را برتر از هزار سال عبادت می‌داند و امام باقر و امام صادق (ع) صدها دانشمند برجسته را پرورده‌ است، قطعاً نیازی به هشتگ‌ #التماس_تفکر ندارد.

به‌علاوه «التماس دعا» شیوه‌ای است که توصیه مستقیم حضرت احدیت است. خداوند متعال در حدیث قدسی می‌فرماید: «ای موسی، مرا با زبانی بخوان که با آن گناه نکرده‌ای. موسی در جواب می‌گوید: خداوندا! آن زبان را از کجا بیاورم؟ خطاب آمد: با زبانِ دیگری مرا دعا کن.» همین حدیث قدسی، نشان می‌دهد «جمع بودن دعا» یکی از شرایط مهم استجابت است. کمااینکه بیشتر دعاهای قرآنی نیز با ندای جمع «ربنا» آمده است.

حال اگر به فرض محال، عبارت «التماس تفکر» را یک گزاره منطقی و صحیح بدانیم، می‌توانیم دو تفاوت اساسی را بین این دو عبارت قائل شویم:

1-  التماس دعا از موضع تواضع و فروتنی بیان می‌شود، اما فردی که التماس تفکر دارد از موضع تبختر و استبدادِ رای سخن می‌گوید و به تحمیق و تحقیر مخاطب خود می‌پردازد. چنین فردی مخاطب خود را فرد بی‌فکری می‌پندارد و می‌گوید، اگر فکر کنی، حتماً به نتیجه‌ای که «من» می‌گویم، خواهی رسید!

2- «التماس» از باب افتعال است. باب افتعال برای مشارکت و همدلی به کار می‌رود. بنابراین التماس دعا تلاشی است برای ارتقاء معنویت اجتماعی با تکیه به یک نقطه محکم و غیرقابل‌تردید. اما آیا «التماس تفکر» هم الزاماً از چنین پشتوانه‌ مستحکمی برخوردار است؟ در میان انبوه تنش‌ها و گرایش‌های سیاسی، اجتماعی و اعتقادی جهان مدرن، آیا تمام تفکرها از یک پشتوانه و قطعیت واحد برخوردارند؟ «تفکر» پیوند ناگسستنی با «تردید» دارد، از این رو «التماس تفکر» بر خلاف «التماس دعا» لزوماً نمی‌تواند به یک نقطه مطمئن ختم شود.

دعا، اتصال به منبع لایزال الهی است. گاه آنچه ما از خدا می‌خواهیم، مستقیماً مستجاب می‌شود و گاه مصلحت الهی، این استجابت را از طریق دیگری، برای‌مان بشارت می‌دهد. خواه در این دنیا، خواه در دیار باقی. در هر حال، جزای خیر دعا در محضر احدیت، قطعی و محفوظ است.

اى نجات دهنده هلاک‌شدگان و اى‏ نگهدار بیچارگان

و اى مهرورز مسکینان و اى اجابت‌کننده درماندگان‏

و اى گنج فقیران و اى جبران‌کننده دل‏‌شکستگان

و اى پناهِ دور از وطنان و اى‏ یاور آنانکه ناتوانشان شمرده‏‌اند

و اى پناه ترسیدگان و اى فریادرس غمدیدگان

و اى‏ قلعه محکم پناهندگان

اگر من به عزت تو پناه نیاورم، پس به که پناه برم

 * یا مُنْجِىَ الْهالِکینَ، وَ یا عاصِمَ الْبآئِسینَ وَ یا راحِمَ الْمَساکینِ وَ یا مُجیبَ الْمُضْطَرّینَ وَ یاکَنْزَ الْمُفْتَقِرینَ، وَ یا جابِرَ الْمُنْکَسِرینَ وَ یا مَأوَى الْمُنْقَطِعینَ وَ یا ناصِرَ الْمُسْتَضْعَفینَ وَ یا مُجیرَ الْخآئِفینَ وَ یا مُغیثَ الْمَکْرُوبینَ وَ یا حِصْنَ اللّاجینَ اِنْ لَمْ اَعُذْ بِعِزَّتِکَ فَبِمَنْ اَعُوذُ

* راز و نیاز پناه‌جویان / مناجات خمس‌عشر/ امام زین‌العابدین(ع)