تصویب استیضاح به مثابۀ اعلام جُرم است و جلسۀ سنا رسیدگی به آن و سناتورها در نقش اعضای هیأت منصفه یک شبه محاکمه برپا می کنند. اما در واقع محکمه نیست.

به گزارش همنوا به نقل از عصر ایران؛ با رأی «مجلس نمایندگان آمریکا» به « استیضاح» دونالد ترامپ رییس جمهوری ایالات متحده باید منتظر تصمیم «سنا» باشیم تا ببینیم رأی به ماندگاری او می دهد یا برکناری. برای آشنایی بیشتر با این ماجرا این موارد می تواند مفید یا جالب باشد: 1. برخی رسانه ها از دونالد ترامپ به عنوان سومین رییس جمهوری آمریکا یاد می کنند که استیضاح می شود و بعضی چهارمین. این تفاوت و اختلاف بر سر چیست؟ اگر استیضاح را به منزلۀ شبه محاکمه در سنا بدانیم، سومین مورد است و اگر صرف تصویب استیضاح به مثابۀ «اعلام جُرم» منظور باشد چهارمین فقره است. چون، ریچارد نیکسون، قبل از رأی گیری کناره گرفت. تا صحبت از استیضاح یک رییس جمهوری می شود نام «آندره جانسون» به یاد می آید که اولین مورد بود (سال 1868) و استیضاح او رأی نیاورد. دومی «ریچارد نیکسون» است که پیش از رأی گیری استعفا کرد. سومین مورد «بیل کلینتون» است که مانند آندره جانسون استیضاح شد اما برکنار نشد (1998). اگر هدف غایی استیضاح کنندگان را کنار گذاشتن بدانیم اتفاقاً نمی توانیم از مورد نیکسون صرف نظر کنیم چون اگرچه رأی گیری نشد اما هدف استیضاح با استعفای او محقق شد! 2. قوۀ قانون گذاری در آمریکا دو مجلس دارد: یکی مجلس نمایندگان و دیگری مجلس سنا. هر دو هم انتخابی است. ویژگی مهم سنا در این است که هر یک از ایالات 50 گانه فارغ از جمعیت دو نماینده دارند. این امتیاز به این خاطر داده شد تا ایالت های کم جمعیت احساس نکنند همیشه در اقلیت‌اند و به سودای جدایی بیفتند و در اتحاد با ایالت‌های دیگر باقی بمانند. بنا براین عبارت درست این است که گفته شود «مجلس نمایندگانِ کنگره» به استیضاح رأی داد نه «کنگره». 3. این تصور که مجلس سنا «محاکمه» می کند درست نیست. سنا، محکمه نیست تا محاکمه کند. اما چون نوع استیضاح به جلسات دادگاه شباهت دارد و یک قاضی ارشد حاضر می شود و افراد شهادت می دهند و سناتورها نقش «اعضای هیأت منصفه» را ایفا می کنند این تلقی یا تمثیل یا تشبیه رایج شده است چون روند کار مانند دادرسی است. 4. در دادگاه فرض این است که قاضی بر اساس مستندات و علم حقوقی خود رأی می دهد. در سنا اما عملا گرایش سیاسی تعیین کننده است و چون دو سوم سنا با دموکرات‌ها نیست گفته می شود احتمال برکناری ترامپ اندک و حتی منتفی است. چون دو سوم مورد نیاز با دموکرات‌ها نیست. 5. آمریکا تا کنون 45 رییس جمهوری به خود دیده و با احتساب نیکسون که قبل از رأی گیری استعفا کرد تنها 4 مورد با استیضاح رو به رو شده اند. چون اتهامات یا خطاهایی که سر و کار یک رییس جمهوری را به استیضاح می اندازد محدود به سه مورد است: سوء استفاده از قدرت، رشوه و خیانت. درباره ترامپ همکاری نکردن با تحقیقات کنگره هم اضافه شده است. سوء استفاده از قدرت به این خاطر که رییس جمهوری اوکراین در تماس تلفنی خواستار کمک نظامی شده و ترامپ قول داده و در عین حال خواستار اطلاعاتی دربارۀ «جو بایدن» رقیب خود در انتخابات 2020 شده است. این کار اصطلاحا «لطف متقابل» خوانده می شود. به خاطر یک موضوع ملی نمی توان انتظار شخصی داشت و مانند رشوه عملی قبیح، شمرده می شود و ترامپ باید ثابت کند قصد شخصی نداشته و انتظار او هم ملی بوده یا از اساس انکار کند. 6. نکته متفاوت این استیضاح با دو مورد جانسون و کلینتون این است که آنان نمی توانستند بعد از استیضاح نامزد شوند اما دربارۀ ترامپ حتی اگر جان سالم به در برد، می تواند بر انتخابات آتی (آبان 99) تأثیر بگذارد. تلاش ترامپ می تواند حول این محور باشد که این تهدید را به فرصت بدل کند و در اصطلاح فوتبالی‌ها استیضاح را به یک فینال زودرس بدل کند. شکست دادن دموکرات‌ها قبل از انتخابات و دموکرات‌ها هم با استیضاح تبلیغ علیه او را کلید بزنند. 7. هر نتیجه ای که استیضاح در پی داشته باشد این نکته قابل انکار نیست که جامعۀ آمریکا هم دوپاره شده است. پیروزی با اختلاف اندک یا در مورد آمریکا با آرای الکتورال عملا موجب شده فرد منتخب، نماینده همه جامعه نباشد. چرا در فرانسه که مهد دموکراسی است جلیقه زردها ناگزیر از اعتراض خیابانی شده اند؟ چون مکرون عملا تنها نمایندۀ 30 درصد جامعۀ فرانسه است یا ماجراهایی که در برگزیت بریتانیا رخ داد. اکنون می توان جامعۀ آمریکا را نیز به لحاظ سیاسی دوپاره توصیف کرد و استیضاح را علامت روشن آن دانست. 8. سود ایران از این قضیه می تواند این باشد که ترامپ را پس از مدت ها سرگرم امری داخلی ببینیم و اگر چهرۀ پیروز بازی باشد البته این نگرانی را برای ایران به همراه دارد که از کارزارآبان 99 هم موفق به در می آید و آن گاه سخت تر می گیرد. 9. ریاست مجلس سنا با «میچ مک کانل» است که در برخی رفتارها مانند دونالد ترامپ عمل می کند و بعید نیست از ابهامات قانونی دربارۀ مکانیسم استیضاح بهره برداری کند و نگذارد جلسه باب میل دموکرات ها برگزار شود. او در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما در مقابل نامزد معرفی شده برای دیوان عالی ایستاد و نگذاشت جلسه تشکیل شود! 10. اگر دونالد ترامپ برکنار شود انتخابات زودرس برگزار نخواهد شد. معاون او بر جای او می نشیند تا دوره را به پایان برد. همان گونه که جرالد فورد جانشین نیکسون شد. در عمل اما رییس جمهوری که این گونه به قدرت می رسد بلندپروازی ها و دخالت های گذشته را ادامه نمی دهد و مانند سرپرست عمل می کند. این ساز و کار برای آن است که برنامۀ زمان بندی به هم نخورد و موعد برگزاری انتخابات جا به جا نشود.

مهرداد خدیر