به گزارش پایگاه خبری هم نوا،از جمله مسائلی که نیاز است هم در طراحی شهری و هم در برنامه ریزی شهری و شهرسازی مورد توجه قرار بگیرد، هویت است. ارتقا هویت شهری نیازمند برنامه ریزی در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی است و همه سازمان‌های دخیل در اداره شهر باید برنامه ریزی دقیقی در این حوزه داشته باشند در حالی که در طرح‌های شهری کمتر به این موضوع پرداخته می‌شود و اگر هم برنامه‌ای در سازمانی تهیه می‌شود، عزم و هماهنگی برای پیشبرد آن در سطح شهر وجود ندارد. بهتر است ایجاد و ارتقا هویت شهری به موجب نقش کالبدی و اجتماعی پر رنگ محلات، از این سطوح شهری آغاز شود چرا که برنامه ریزی در این ابعاد بسیار مؤثرتر و کاراتر خواهد بود. در گفت‎‌وگو با" فرزاد مومنی"، کارشناس شهرسازی، این موضوع را بررسی کردیم. مشروح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

هویت محله‌ای چه اهمیتی دارد؟

تعلق به مکان احساسی است که شهروندان به موجب آن در محل سکونت خود احساس آرامش می‌کنند. فردی که وارد محله‌ای از شهر می‌شود، عملاً هیچ خاطره‌ای از آن محله ندارد و نقش آفرینی نیز در آن محل نکرده است بنابراین ممکن است به کالبد آن محل آسیب وارد کند لذا مشارکتی نیز در پیشرفت محله نخواهد کرد چرا که هویت و احساس تعلقی نسبت به آن مکان ندارد و امکان دارد که هزینه‌ای را به مجموعه محله وارد کند. نیاز است به منظور هویت بخشی به محلات و افزایش مشارکت شهروندان اقداماتی نظیر نشانه گذاری، ایجاد خوانایی در مسیرها، ایجاد فضاهای تعامل به منظور مشارکت اجتماعی و فرهنگی و برنامه ریزی‌های فرهنگی و ورزشی را در سطح محلات انجام داد و به نوعی برای افراد خاطره سازی انجام دهیم زیرا این خاطرات بعداً تبدیل به هویت آن محله می‌شود. طراحی ورودی برای محلات شهر به هویت بخشی محل می‌کند و مباحث زیبایی شناسانه و ارتقا کیفیت بصری کمک می‌کند.

امنیت چه نقشی در ارتقا هویت یک محله دارد؟

عامل مهم دیگری که هویت یک محله را تحت تأثیر قرار می‌دهد و موجب می‌شود تا یک محله از محله دیگر متمایز باشد، امنیت است. زمانی که در محله‌ای ساکنان ناآشنا و نسبت به یکدیگر بی تفاوت باشند، در صورت ایجاد تعارض و ناهنجاری‌های اجتماعی، اقدامی انجام نداده و واکنشی نشان نمی‌دهند و این معضل در محلات حاشیه نشین شدیدتر است در صورتی که اگر افراد نسبت به محل سکونت خود حس تعلق داشته باشند، نسبت به آنچه در محله سکونتشان می‌‎گذرد حساس می‌شوند.

طراحی کالبدی و مسائل فرهنگی اجتماعی، هرکدام به چه نسبت در هویت بخشی به محلات شهر نقش دارند؟

هویت رابطه مستقیمی با مباحث مرتبط با فرهنگ و اجتماع دارد و می‌تواند تضعیف کننده یا تقویت کننده هویت شهری باشد. کما اینکه ورود مهاجر به شهر و ساکن شدن آنها در محلات به دلیل تفاوت در فرهنگ‌ها و قومیت‌ها هویت شهری و هویت در سطح محلات شهر را به نوعی متزلزل کرده است. بسیاری از این قومیت‌ها در سطح شهر اجتماع‌هایی را تشکیل داده‌اند چرا که تاب آوری آنها در قبال یکدیگر بیشتر است و این خود می‌تواند با وجود مهاجرت پذیری شهرها، به محلات شهری هویت ببخشد.

در حوزه کالبد و طراحی شهری باید تاکید کنم که اگر مراکز محله‌ای نادیده گرفته شود و به واسطه تعریض یک گذر و آزادسازی یک پلاک مراکز محله را از بین ببریم، هویت محله‌ای و در پی آن هویت شهری نیز متزلزل می‌شود. به عنوان مثال محله جاوان در منطقه ۹ شهرداری اصفهان، عملاً از لحاظ موقعیت جغرافیایی به دو بخش یعنی جاوان بالا و جاوان پایین تقسیم شده است که به دلیل بالا و پایین بودن خیابان اشرفی اصفهانی است که در منطقه ۹ کشیده شده است. زمانی که خیابان اشرفی اصفهانی به عنوان یکی از دستاوردهای شهرداری احداث و میان اصفهان و خمینی شهر به عنوان یک دروازه طراحی و اجرا شد، محلات این ناحیه از شهر به دو بخش تقسیم شدند. در پی این اقدام محله‌ای که همیشه تحت عنوان جاوان بالا شناخته می‌شد، تقسیم به دو بخش جاوان بالا و جاوان پایین شد اما زمانی که با ساکنان این محله صحبت کنیم جاوان را یک محله می‌دانند و این اقدام موجب شکاف اجتماعی میان محلات می‌شود. اقدامات کالبدی که توسط شهرداری انجام می‌شود نباید موجب ایجاد شکاف در یک محله شود لذا نیاز است برنامه ریزی برای احداث سایر خیابان‌ها دقیق‌تر انجام بگیرد. بنابراین طراحی کالبدی و فیزیکی و مسائل اجتماعی هر دو بر تقویت و ارتقا هویت محله‌ای اثرگذار است. در صورتی که نحوه مداخلات کالبدی در سطح محلات شهری مورد توجه قرار نگیرد، در نهایت موجب از میان رفتن ارتباط مؤثر میان شهروندان شده و سطح مشارکت آنان را کاهش می‌دهد.

چالش‌های ارتقا هویت محله‌ای چیست؟

از چالش‌های پیش رو در ارتقا هویت شهری رویکرد و نگرش مدیران شهر است و این مشکلات نباید وارد سطوح مدیریتی شود. اولین موضوعی که از سوی مدیریت شهری مطرح می‌شود، بررسی مشکلات مردمی است اما عملاً زمانی که مدیران با مردم روبرو می‌شوند، بیشتر مسائل در حوزه کالبدی مثل گرفتن تراکم مطرح می‌شود لذا تمامی موضوعات شهرداری حول دادن پروانه ساختمانی و ساختن ساختمان می‌گردد و مدیران شهری توجه چندانی به مسائل فرهنگی و هویتی ندارند. هیچ طرح و برنامه‌ای در راستای هویت بخشی به محله انجام نمی‌شود تا حیات و جریان زندگی در مرکز محلات را دوباره احیا کند. چنین طرح‌هایی صرفاً در مقطعی تحت عنوان ارتقا کیفی محلات مطرح اما به شدت سرکوب شد چرا که مدیران شهری ما آشنایی چندانی به مباحث اجتماعی و هویتی ندارند و توجهی نیز به این مسائل ندارند لذا ما چالشی تحت این عنوان در مدیریت شهری نداریم.