به گزارش همنوا، مدیر عامل خانه فعالان محیط زیست توسعه پایدار استان آذربایجان‌شرقی در گفت و گو با خبرنگار ایلنا در این باره، گفت: هر اکتشاف معدنی که در مناطق مختلفی انجام می شود، اثرات مخربی بر محیط زیست می‌گذارد.

احمد رحمانی مقدم افزود: معدن آدینه زنوز  اگرچه هنوز به بهره برداری نرسیده و اثرات مخربش هنوز مشخص نیست اما در تجربه های دیگر مانند معادن طلا و مس با توجه به نحوه بهره برداری که در آنها صورت گرفته، آب های سطحی و زیرزمینی را به مخاطره انداخته است. 

وی ادامه داد: هم اکنون اختلاف فعالان محیط زیست و مردم منطقه با بهره برداران معدن آدینه به این دلیل است که راه های اتصالی شان به این معدن از مراتع بکر منطقه زنوز بدون هیچگونه ارزیابی محیط زیستی  می گذرد. قانون معدن به گونه ای است که ابتدا قبل از بهره برداری محیط زیست ورود کرده و استاندارد ها و  الزامات محیط زیستی را بررسی کند اگر مشکلی وجود نداشت فعالیت معدن ادامه پیدا کند.

معدن داران بعد از اکتشاف به وعده‌های شان عمل نمی‌کنند

عضو شورای هماهنگی شبکه تشکل‌های محیط زیستی کشور عنوان کرد: همه مراتعی که در راه‌های مواصلاتی این معدن هستند در حال تخریب است.  اصلا معلوم نیست به چه نوع و روشی قرار است استحصال شود. معمولا این معدن داران بعد از اکتشاف، بهره برداری را آغاز می کنند و وعده وعیدهایی به محیط زیست می دهند که به آن  عمل نمی‌کنند و همین باعث تخریب محیط زیست می شود.

وی گفت: از آن گذشته باطله‌های موادی که در منطقه بر جا می‌ماند باعث نگرانی است زیرا برای جدا سازی طلا از سنگ از سیانور استفاده می شود و همین باعث نابودی و آلودگی  محیط زیست می شود ، به عبارت دیگر به بهانه ایجاد اشتغال اکوسیستم منطقه را به‌هم می ریزند.

به احتمال زیاد آب‌های زیر زمینی مان هم آلوده شده‌اند

رحمانی مقدم اضافه کرد:تجربه  معدن طلای اندریان ارسباران  نشان داد که خسارات بجا مانده از این دست کارها باعث می شود که  حتی برخی از حیوانات هم تلف شوند.در  جواب آزمایش‌هایی  که به صورت غیر رسمی از این معدن به دست آمد، نشان داد آب‌های سطحی منطقه که هیج، آب‌های زیر زمینی هم آلوده شده‌اند. هر چند  به صورت رسمی هیچ آزمایشی انجام نمی شود و آمار دقیقی از آلودگی آب ها را اعلام نمی کنند. ولی ما فعالان محیط زیست معتقدیم که آب های زیر زمینی مان هم به احتمال زیاد آلوده شده اند.

معدن مس سونگون باطله هایش را همانجا کنار جنگل دفن می‌کند

وی اضافه کرد: معدن مس سونگون باطله هایش را  کنار جنگل  ارسباران دفن می کند که اثرات مخربی بر محیط زیست می گذارد. جداسازی سنگ ها از مس و طلا به صورت سنتی و با سیانور، انحام می شود که ته مانده  باطله های این سنگ ها با یک بارش معمولی آب های زیر زمینی و سطحی ما را آلوده می کند.  بالاخره سیانور ماده بسیار خطرناک و به شدت سرطان زا است که به دلیل اکتشافات معدنی  در آب‌های سطحی منطقه هم روان است  هرچند تاکنون خروجی تحقیقاتی برای ثابت شدن این اتفاق ندیده‌ام ولی گمانه زنی این است که این معادن تأثیرات  مخربی  بر سلامت حیوانات و مردم دارد و باید در این باره کار تحقیقاتی انجام شود.

رحمانی مقدم افزود: در منطقه زنوز هم از لحاظ مالکیت زمین و مراتع تعارضاتی وجود دارد. در گذشته بین  روستاییان هنگام تقسیمات ارضی منطقه‌ای را به آنها اختصاص داده اند و  مدارکی دال بر مالکیت آنها وجود دارد. دولت هم می گوید منطقه متعلق به منابع ملی و طبیعی است  این مسائل باعث اختلاف نظر جدی   شده تا آنجایی که اهالی نگذاشتند راه های مواصلاتی کشیده شود و شرکت مجبور به تخلیه آنجا شد و کارگاه‌ش را تعطیل کرد. 

وی بیان کرد: ما فعالان محیط زیست یک فرمول ساده داریم.  وقتی در منطقه ای معدنی بهره برداری می شود باید مسیر توسعه هم طی شود. اینکه مخالفت صفر یا صد داشته باشیم  یا اینکه این معادن به بهره برداری نرسد  نداریم. بالاخره نعمت خدادای است و باید هم دولت هم ملت بهره ببرند. توسعه پایدار 3 شاخصه مشخص دارد. اقتصاد، محیط زیست و اجتماع،  یعنی ما بخش اقتصادیش را در نظر می گیریم که در همه این معادن این اتفاق می افتد اما بخش محیط زیست و اجتماع را در نظر نمی گیریم.   این توسعه پایدار نیست  و از همین جا اختلافات جدی  به وجود می آید.

محیط زیست و آب منطقه‌ای به این مشکل ورود نمی‌کنند

عضو هیات مدیره  انجمن دوست داران  محیط زیست زنوز نیز در ادامه با اشاره به اینکه حوزه آبریز رودخانه ای که منتهی به سد زنوز می‌شود 700 مشترک دارد ،به ایلنا گفت:  این رودخانه منبع آب شرب زنوز در پایین دست است که متاسفانه در فاصله  300 متری محدوده فعالیت  معدن طلای آدینه قرار دارد.

ابوالفضل صفی  اقدم ،اقلیم شناس در ادامه افزود: اگر چه این معدن طلا شروع به تجهیز کارگاه کرده و هنوز در مرحله اکتشاف است اما بیشترین مشکلی که هم اکنون وجود دارد محل فعالیت این معدن است که  دقیقا  در کنار  ورودی آبخوان، حوزه آبریز، آب شرب و کشاورزی زنوز است و اگر کوچکترین آلودگی وارد آب شود  به سرشاخه های رودخانه یا آبخوان تمامی منطقه، چه از لحاظ  کشاورزی، شرب،  محیط زیست و پوشش گیاهی لطمه می زند. 

 این کارشناس ارشد زمین شناسی آب ادامه داد: برای استخراج طلا در معادن از سیانور استفاده می کنند که اداره محیط زیست و آب منطقه ای به عنوان متولیان اصلی حفاظت و بهره برداری از منابع آب و محیط زیست ورود نمی کند. طبق توزیع عادلانه آب ، محیط زیست مسئول پیشگیری  و جلوگیری از آلوده شدن منابع آبی است ولی متاسفانه کاری نمی‌کند.

اقدم افزود: ادارات و سازمان ها منتظر می‌مانند تا یک شرکت پیمانکار یا معدن کار برای دریافت مجوز به آنها مراجعه کند تا برایشان مجوزی صادر نکنند و  بگویند ما که مجوز صادر نکرده ایم. ولی این را هم باید در نظر گرفت که این معدن داران بدون مجوز دارند فعالیت می کنند و ممکن است تا 10 سال دیگر هم نیایند  و تقاضایی   برای دریافت مجوز ندهند،آیا نباید کسی پیگیری کند که این افراد بدون مجوز چه کار می‌کنند؟

 وی گفت: اکتشاف معادن  در دو مرحله انجام می شود  کانی های فلزی و غیر فلزی که برای اکتشاف کانی های فلزی اصلا نباید مجوز صادر شود. از سوی دیگر  این شرکت برای کربنات کلسیم که  اکتشاف آهک است مجوز گرفته ولی در عوض این معدن به نام معدن طلای آدینه زنوز ثبت شده است.

عضو هیأت مدیره  انجمن دوست داران  محیط زیست زنوز عنوان کرد: اراضی که از قبل جزو زنوز بود بعد از قانون ملی شدن این اراضی به عنوان جنگل ها و مراتع دوباره توسط شورای شهر زنوز به نام  چراگاه و محل چرای دام ثبت شدند. هم اکنون در منطقه  بیشتر از 3 الی 4  هزار راس گوسفند آنجا محل چرای شان شده و بیش از 50 سال است که اهالی منطقه چادر و آغل در کنار چشمه برپا کرده اند و این محدوده جزو شهر زنوز و به نام چراگاه ثبت شده است.. منابع طبیعی بدون اینکه استعلام کند مجوز صادر کرده ،  البته مدعی است قبلا استعلام کرده و در روزنامه  رسمی به چاپ رسانده   که این اراضی متعلق به اراضی ملی است. ولی کدام دامدار یا کشاورز روزنامه می خواند؟ مگر خودمان روزنامه می خوانیم که انتظار داشته باشیم کسی که با فاصله دو ساعت از شهر زنوز در حال چوپانی است  روزنامه بخواند و هر روز روزنامه ها را چک کند؟ و بعد بیاید اعتراض کند و بگوید  آنجا جزو چراگاه دام من است. اداره منابع طبیعی بدون اطلاع به اعضای شورا و مردم روزنامه کرده و بعد معدن داران هزینه ای را به حساب منابع طبیعی واریز می کند که این محدوده جزو منابع طبیعی است.

تأمین آب 7 هزار روستانشین از آب رودخانه منطقه

وی گفت: هم اکنون آب  3 الی 4 روستا با جمعیتی بیش از 7 هزار نفر از رودخانه‌ای که نزدیک همین کارگاه است تامین می شود که طبق بخشنامه وزارت نیرو در فاصله 2500 متری منابع آب شرب نباید هیچ کارگاهی فعالیت کند و این در حالی است که این کارگاه  فاصله‌اش با این رودخانه کمتر از 300 متر است ولی متاسفانه محیط زیست و منابع آب هیچ اقدامی جهت پیش گیری  نکرده اند.

اقدم ادامه داد: سازمان صمت در منطقه زنوز به قدری به معدن داران برای استخراج مجوز داده که سد زنوز را به یکی از  پر بسترترین سدهای ایران تبدیل کرده است. مواد رسوب گذاری و آورد رودخانه آنقدر به این سد زیاد است که  طبق پیش بینی های کارشناسی بردا‌شت از آب سد که 50 سال تخمین زده شده بود به 30 سال کاهش یافته است. چرا که با تردد ماشین آلات سنگین و نابودی پوشش گیاهی منطقه با بارش باران و برف ، گل و لای را با خودش  شسته و وارد سد می‌کند. آن هم سدی که تمامی باغداران زنوز و اراضی پایین دست چشم امیدشان به آن است. 

وی بیان کرد: بیش از 4 هزار  نفر عضو انجمن  همگی امضاء کرده‌اند  که محیط زیست و وزارت نیرو و فرمانداری و صمت به این موضوع ورود کنند اما تا کنون اتفاقی نیفتاد.

اقدم ادامه داد: می خواهند با نام ایجاد اشتغال تمامی آب، خاک، گیاه، جانواران و از همه مهم‌تر سلامت مردم  منطقه را به خطر بیندازند. آقایان  به بهانه اشتغالزایی می‌خواهند به شرکتی مجوز بدهند که دست آخر  آیا طلا گیرش بیاید  یاخیر؟

حسن عباس نژاد مدیرکل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی هم در این باره به ایلنا، اظهار داشت: این معدن داخل مناطق چهارگانه نیست و سازمان صمت هم از ما استعلام نمی گیرد. معادنی که خارج از مناطق چهارگانه باشند از سازمان محیط زیست تا مرحله بهره برداری استعلام نمی کنند. در مرحله بهره برداری است که از محیط زیست مجوز دریافت می کنند  که ما هم مشروط می کنیم به انجام مطالعات و ارزیابی محیط زیستی و اگر طبق معیارهای ما بود قاعدتا موافقت می کنیم.       

تماس خبرنگار ایلنا برای گفت‌ و گو با  فرماندار زنوز ، اداره صمت استان و شهرستان و همچنین شورای شهر در باره این گزارش به جایی نرسید ،چون هیچکدام از این مسئولان حاضر به پاسخگویی در این  باره نشدند.

__________________________

گزارش: مریم بازوند / ایلنا