به گزارش هم‌نوا، ثبت جهانی یک اثر تاریخی، رویداد مهمی است که می‌تواند نقطه تحول برای یک شهر و کشور باشد. چه بسیار شهرهای کوچک که با یک رویداد فرهنگی، به یکی از کانون‌های فرهنگی و هنری در عرصه بین‌الملل تبدیل شده‌اند. شهر کوچک کَن در جنوب فرانسه گواه این ادعاست که به واسطه جشنواره فیلم کن، در 70 سال گذشته، در جهان شناخته شده‌ و حتی گاه، شهرت فرهنگی آن، طعنه به پاریسِ پایتخت می‌زند.

در کشورمان خودمان، پس از ثبت جهانی شهر یزد، روستاهای مرکزی و جنوبی ایران، جزو محبوب‌‌ترین مراکز بومگردی‌‌ برای گردشگران اروپایی به شمار می‌رود.

اما این قاعده در تبریز و آذربایجان شرقی، سال‌هاست که نادیده گرفته شده‌است. خرداد امسال بود که ژئوپارک ارس با تاریخ 400 میلیون ساله‌اش جهانی شد. دو ماه بعد از آن، سه کاروانسرای گویجه‌بل در اهر، خواجه نصیر در جلفا و جمال‌آباد در میانه، به همراه 51 کاروانسرای دیگر از ایران، در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض به ثبت جهانی رسید. مهرماه نیز روستای کندوان آذربایجان شرقی به عنوان برترین روستای گردشگری جهان در بیست‌وپنجمین اجلاس مجمع عمومی سازمان جهانی گردشگری در تاشکند به ثبت رسید. با این حال، میراث فرهنگی آذربایجان‌شرقی، برای تکریم عملی این سه دستاورد جهانی، تدارک خاصی نداشته و صرفاً به یکی دو خبر کلی و گذرا بسنده‌کرده‌است. در خوش‌بینانه‌ترین حالت، مدیرکل میراث فرهنگی، ابتکار به خرج داده و این سه عنوان جهانی را «هتریک گردشگری» توصیف کرده‌است!  

در همین دو ماه گذشته که آب‌وهوا نسبتاً خوب بود، شهرهای شهرضا، ساوه، قزوین و حتی طبس، جشن‌های مردمی برای بزرگداشت ثبت‌جهانی کاروانسراهایشان تدارک دیدند. تجربه نشان داده شهرهای کوچک، در «مردمی‌سازی مراکزی که به ثبت جهانی رسیده» و بهره‌برداری اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی از این عنوان، موفق عمل کرده‌اند.

 به خاطر داشته باشیم که در پیرامون هریک از کاروانسراهای گویجه‌بل، خواجه نصیر و جمال‌آباد، چندین روستای محروم واقع‌شده‌اند که باید در بستر ثبت جهانی کاروانسراها، به نقطه تحول اجتماعی و اقتصادی نزدیک شوند. این سه کاروانسرا، از این پس، در ژورنال‌ها و مجلات گردشگری، پیج‌های گردشگری، سایت‌های جهانگردی و پیج‌ عکاسان جهانگرد، هدفگذاری می‌شوند. هر یک از این فرصت‌ها، می‌تواند پلی برای رونق گردشگری و تقویت ارزش افزوده در روستاهای پیرامون گویجه‌بل، خواجه نصیر و جمال‌آباد باشد.
برگزاری جشنواره‌های بومی، هدایت رویدادهای فرهنگی و نمایشگاه های هنری به بافت تاریخی این کاروانسراها، حضور گروه‌های رسانه‌ای و تولید فیلم‌های مستند، از جمله پیوست‌هایی است که باید در ثبت آثار جهانی -به ویژه در سه کاروانسرای ارزشمند آذربایجان‌شرقی- لحاظ شود، وگرنه عنوان ثبت جهانی، جز کارکرد ویترینی و رزومه‌ای، دستاوردی نخواهد داشت.

* * *

فرشید باغشمال