به گزارش همنوا به نقل از ایرنا، در افغانستان اگر چه ادامه جنگ های داخلی تاثیری بدی بر فرهنگ ها و سنت های دیرینه و با ارزش این سرزمین گذاشته و اثرات جنگ، روان مردم این کشور را آشفته کرده است اما هنوز هم افغان ها از این شب به معنی سنت کهن خویش تجلیل کرده و برنامه های ویژه ای را انجام می دهند. یلدا به تعبیر برخی کارشناسان مسائل فرهنگی افغانستان به معنی دراز و طولانی است و از جمله جشن های باستانی این مرز و بوم محسوب می شود که مانند نوروز، جشن سده و مهرگان در کشورهای منطقه تجلیل می شود. «صاحب‎نظر مرادی» کارشناس مسائل فرهنگی ـ تاریخی افغانستان به ایرنا گفت: شب یلدا همانند جشن نوروز، سده و مهرگان یکی از پرشکوه ‎ترین جشن‎ها و مناسبت‎های تاریخی و فرهنگی افغانستان است. وی گفت: در بین «زرتشتیان» ایران باستان، سفره شب یلدا شامل میوه‎های تازه و خشک بود که به افتخار پیروزی 'اهورا مزدا بر اهریمن' و یا غلبه روشنایی بر تاریکی چیده می شد. وی گفت: شب یلدا درازترین شب سال است ویلدا معنی دراز نیز می دهد و تاریخچه این شب را به تولد حضرت عیسی نیز مرتبط می دانند و مسیحیان این شب را بعنوان تولد عسیی مسیح جشن می گیرند. وی گفت افغان ها این شب را با خوردن میوه های تازه مانند هندوانه و انار و آجیل جشن می گیرند و این روایت وجود دارد که کسی اگر در شب یلدا هندوانه مصرف کند از گرمی تابستان در امان می ماند و تشنه نمی شود. به باورمرادی، از سوی دیگر این شب سمبولیک و نمادین نیز محسوب می شود بدین معنی که دراز ترین عمر سیاهی به پایان می رسد و بعد از این روزهای دراز و نور و روشنی بر ظلمت و تاریکی پیروز می شود. به گفته وی در این شب از محصول دسترنج کشاورزان نیز قدردانی می شود و استفاده از هندوانه به همین معنی است که دستاوردکشاورزان را پاس بدارند وهمچنین با مصرف هندوانه پایان خزان را خبر می دهد که دیگر فصل رویش و تولید محصولات کشاورزان به پایان رسیده است. مرادی گفت که این شب در شمال افغانستان نسبت به دیگر مناطق به گرمی بیشتری تجلیل می شود و مردم این سرزمین در شب یلدا گردهم جمع شده، افراد مسن و با تجربه برای دیگر افراد از جمله کودکان قصه و افسانه های شرین بیان می کنند و برخی شاهنامه و «حمله حیدری» می خوانند و به شب زنده داری می پردازند تا زمانی که سیاهی در پیش چشمان شان جای خود را به روشنایی تعویض کند. هرات یکی از استان های غربی افغانستان و یکی از مراکز مهم تمدن کهن ایرانی که با ایران امروز هم مرز مشترک دارند و اکثر شهروندان این استان یا در ایران مدتی را زندگی کرده و یا به سیر و سیاحت در کشور همسایه سفری داشته اند. این استان بیشتر از دیگر مناطق افغانستان به برپایی یلدا، مهرگان، نوروز و دیگر بخش های فرهنگی تمدن ایرانی علاقه دارند و با شکوه تر آن برگزار می کنند. هراتی ها چند روز پیش از رسیدن شب یلدا برای خرید جشن یلدا به بازار رفته ومیوه های ویژه ای این شب یعنی هندوانه ،انار، وتنقلات را خریداری کرده وخود را برای تجلیل ازاین شب آماده میکنند. شهروندان هرات میگویند که شب یلدا ازجمله جشن های کهن آریایی ها است و در این شب همه مردم بویژه تازه عروس ها و دامادها دورهم در منزل بزرگ خانوده جمع شده وغذاهای مخصوصی که دراین شب تهیه دیده اند را نوش جان کرده و با خوردن تنقلات و خواندن حافظ شیرازی این شب را سپری می کنند. هراتی ها علاقه زیادی به خواندن اشعار حافظ شیرازی دارند و بزرگان خانواده برای دیگران فال حافظ می گیرند . «نقیب اروین» روزنامه نگار و نویسنده درهرات به ایرنا گفت: سابقه شب یلدا به تاریخ های قدیم و روزگار کهن کشورهای منطقه برمی گردد که کشورهای منطقه در این میراث مشترک فرهنگی سهیم هستند. وی افزود: هراتی ها به دلیل تحول فرهنگی بیشتر و با جستجوی ریشه های هویتی،بیشتر این آیین ها و مراسم تاریخی و فرهنگی را که احساس می کنند به هویت تاریخی آنها برمی گردد جدی تراز گذشته دنبال می کنند و همه ساله درشهر بزرگ هرات مردم، جامعه فرهنگی توده های مختلف به تجلیل ازاین شب می پردازند، حتی دربازارها هم شاهد حضور پرشورمردم برای خرید وامادگی شب یلدا هستیم . اروین گفت درشبکه های اجتماعی تبلیغ گسترده مردم ازشب یلدا وبرنامه های مختلف این شب از طرف رسانه های محلی هرات در این شب بازتاب گسترده ای دارد و به همین دلایل مردم یلدا و آیین هایی مثل این شب را بیشتر از پیش گرامی میدارند. گفته می شود که شاعران در افغانستان هم با خوش ذوقی خود و ارزش نهادن به زبان پارسی درسروده هایشان ازشب یلدا نام برده و از آن با القابی چون زلف یار و شب هجران شعرهایی می سرایند.