همنوا | سعید فتوت طسوجی 

تبریز از اواسط دهه 70 با اجرای پروژه‌‌های روگذر و زیرگذر، در طرح‌های عمرانی کشور، سر زبان‌ها افتاد. در عرض دو سه سال، چندین پروژه عمرانی مهم در دو رینگ چایکنار و کمربندی (خیابان آزادی) اجرا شد. تقاطع ترکیبی میدان جهاد، زیرگذر چهارراه لاله و روگذر ابوریحان، و همچنین  زیرگذر طولانی صاحب‌الامر، در شمال شهر، در دوره خود با تبلیغات گسترده همراه بود و حتی برای عده‌ای وجدآور بود. همین زیرگذرها گویی، نوید عبور «تبریز سنتی» به یک شهر جدید و تهرانیزه‌شده را می‌داد. شاید یکی از دلایل انتخاب مهندس عبدالعلیزاده، استاندار وقت آذربایجان‌شرقی به عنوان وزیر مسکن نیز همین حرکت‌های جدید در عمران شهر تبریز بود.

بعد از آن دوره، نیز پروژه‌های روگذر و زیرگذر، همچنان یکی از محورهای رایج در برنامه عمرانی شهر تبریز بوده است، اما به نظر می‌رسد دیگر احداث روگذر و زیرگذر در محدوده اصلی تبریز به اشباع رسیده‌است.

تجربه نشان داده ساخت تقاطع‌های غیرهمسطح، در مسیرهایی که مشرف به محلات قدیمی هستند، بافت قدیمی شهر را مخدوش می‌کند. مثال بارز این آسیب را می‌توان در محلات قدیمی آخونی و خطیب مطالعه کرد. سازه زمخت روگذر در این دو محله‌ قدیمی، به شدت بر بافت اجتماعی و مردمی محله سنگینی می‌کند. تعاملات چشم‌در‌چشم و ارتباطات صمیمی رهگذران و کسبه و اهالی، لطمه دیده‌، بدون این‌که تاثیر چندانی بر بهبود ترافیک حاصل شود. اگر چند دقیقه این دو تقاطع را بپایید، متوجه ترافیک سنگین در کنارگذرها می‌شوید، در مقابل، روی پل، حتی در ساعات متراکم ترافیک، اغلب خالی است و تعداد خودروهایی که از پل می‌گذرند، بسیار اندک است. هر دو پل تقریباً بلااستفاده‌اند.

علت این موضوع بر می‌گردد به فقدان پشتوانه‌های مطالعاتی و پیوست‌های اجتماعی و فرهنگی پروژه‌های عمرانی. روگذر و زیرگذر به واسطه هیبت عمرانی، اساساً چیز رزومه‌پرکنی است و شوراها و مدیران شهری، دوست دارند در هر دوره لااقل دو سه تقاطع غیرهمسطح از خود به یادگذار بگذارند.

رئیس شورای ترافیک در هر استان، استاندار یا معاون وی است؛ از آن شوراهای فرعی و مرموز که معلوم نیست کی و کجا تشکیل می‌شود. نه کسی گزارشی از احوالات این شورا می‌دهد و نه رسانه‌ای، مطالبه دارد از آن. ظاهراً این شورا صرفاً برای طی مسیر قانونی پیش‌بینی شده تا پروژه‌های شهری برچسب بی‌قانونی نخورند، وگرنه شهرداری خود همه‌کاره است و ممکن است فاصله تصمیم‌گیری تا کلنگ‌زنی، گاه به 48 ساعت هم نکشد.

از اصل بحث دور نشویم. بهانه این یادداشت، سخنان روح‌الله رشیدی، عضو شورای اسلامی شهر تبریز است که اخیراً گفته است: تب پل‌سازی در تبریز شایع شده که ضرورت دارد بدون مطالعات طرح جامع، هرگونه پل‌سازی، فاقد ارزش شبکه‌ای دانسته شده و متوقف شود.

امید می‌رود تبی که رشیدی از آن سخن گفته، در برنامه و بودجه شهرداری‌، مهار شود. به جای راکد نگاه‌داشتن سرمایه عمرانی در روگذرهای زمخت بی‌خاصیت، پول عمران را می‌توان صرف حریم و حاشیه شهر کرد و به توسعه عمرانی شهر، جهت و برنامه بخشید.