به گزارش همنوا، در این نشست که با استقبال قابل توجه علاقمندان به فرهنگ و ادب همراه بود. استاد چنگیز مولایی، عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز، به بیان مقدماتی در حوزه شاهنامه پرداخت.

دکتر چنگیز مولایی نخستین جلسه از درس گفتارهای شاهنامه را پیش‌درآمدی بر شاهنامه‌پژوهی دانست و مطالبی درباره پیشدادیان، مربوط به بخش اساطیری شاهنامه، بیان کرد. او گفت: شاهنامه تاریخ تکوین تمدن ملت ایران است که بر مبنای تقابل بین دو اصل اساسی خیر و شر در جهان‌بینی ایرانی شکل گرفته و به صورت روایی گزارش شده‌است. این تاریخ مشتمل بر تاریخ چهار سلسله است که مطابق پنداشت دیرین ایرانیان بر فلات ایران حکومت کردند. این سلسله‌ها به ترتیب عبارت اند از پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان وساسانیان

وی در ادامه توضیح داد: در مروج الذهب مسعودی با عنوان جالب «الخداهان» از پیشدادیان یاد شده است. از دیرباز عموم محققان بر این نکته اتفاق نظر دارند که شهریاران این سلسله یکسر متعلق به اساطیر هستند. ولی درباره کیانیان چنین اتفاق نظری وجود ندارد. دربارۀ کیانیان برخی از محققان این نظر را دارند که کیانیان و یا حداقل برخی از شهریاران این سلسله متعلق به اسطوره هستند و برخی دیگر از محققان کیانان را دارای شخصیت‌های نیمه‌تاریخی می‌دانند. برخی دیگر نیز معتقدند کیانیان شاهان ایران شرقی بودند که پیش از حکومت هخامنشیان کنفدراسیونی از حکومت‌های محلی را تشکیل داده بودند. درباره اشکانیان نه فردوسی و نه پردازندگان داستان‌های ملی، اطلاعات چندانی ندارند و خود فردوسی  نیز درباره این سلسله می‌گوید: «از ایشان به جز نام نشنیده‌ام/ نه در نامه باستان دیده‌ام» اما درباره ساسانیان باید گفت این پادشاهان شاهنامه کاملا تاریخی هستند. نکتۀ لازم به ذکر این است که تاریخی که در اینجا طرح شده است همه جا منطبق با اسناد متقن تاریخی نیست بلکه تاریخی که در شاهنامه در خصوص ساسانیان آمده است آمیزه‌ای از افسانه و داستان است. بسیاری از افسانه‌های محلی به تاریخ ساسانیان در شاهنامه وارد شده است. به عنوان مثال داستان زندگی ارشیر بابکان که در شاهنامه آمده است همه متاثر از افسانه است .

وی در ادامه درباره منشا ظهور پیشدادیان با از ریشه‌شناسی کلمه پیش‌دادیان، گفت: مترجمان پهلوی اوستا از لفظ «پیش‌داد» کسانی را در نظر داشتند که نخستین بار قانون و شاهی را بنیان گذاشته است. اما از لحاظ زبان‌شناسی اگر نگاه کنیم می بینیم که نه! این برداشت ذهنی مترجمان پهلوی اوستا بوده است. برای لفظ «پر دات» دو وجه اشتقاق ارائه شده است. جز اول این کلمه پر به معنی پیش است اما جز دوم کلمه یعنی دات صفت مفعولی از ریشه دا است. در زبان اوستایی دو معنا برای این ریشه وجود دارد: یکی آفریدن و خلق کردن و بخشیدن و دومی که معادل هندی باستان آن به صورت «دها» استعمال شده به معنی نهادن و گذاشتن است.  دسته‌ای از محققان «دات» را از ریشه «دا» به معنی آفریدن گرفته‌اند و کلمه را «نخستین آفریدگان» معنی کرده‌اند. در مقابل گروه دیگری از محققان معتقدند که ریشه مد نظر در جز دوم کلمه «دات» برابر با «دها» در هندی باستان به معنی نهاده شده یا تعیین شده که در این صورت معنی «پر دات» می‌شود «آن که پیشتر نهاده شده» یا «کسی که از پیش موقعیت او معین شده» که از این نتیجه گرفته شده که یعنی کسی که پیشتر آقریده شده است.

مولایی همچنین تصریح کرد: در تاریخ هردوت در بخش مربوط به تاریخ ایران نخستین انسان در بین سکاهای جنوب روسیه «پرداتی» نامیده شده است.

وی در ادامه این نشست به بررسی نخستین انسان‌ها در اساطیر مختلف جهان و نیز در شاهنامه پرداخت.

مولایی در این درس‌گفتارها علاوه بر مباحث مربوط به شاهنامه، در حوزه زبان‌شناسی و ریشه‌شناسی لغات به نکات دقیقی اشاره کرد.

درس‌گفتارهای شاهنامه در آخرین سه‌شنبه هر ماه در بنیاد پژوهشی شهریار تبریز برگزار می‌شود که نخستین نشست در روز 29 مهرماه برگزار شود و دومین جلسه روز سه‌شنبه 27 آبان ماه برگزار خواهد شد.