همنوا- این جملات تقریبا برای همه ما آشناست یا درجایی شنیده‌ایم: "مرا درک نمی‌کند"، "با هم تفاهم نداریم"، "حرف مرا نمی‌فهمد"، "احساس تنهایی می‌کنم".
 

زمانی که با مشكلی روبه‌رو شده‌ایم و دوست ما با دقت به سخنان‌مان گوش داده و ما را می‌فهمد، انرژی حاصل از این همدلی در وجودمان متجلی می‌گردد، در واقع این انرژی به ما توانی می‌دهد كه خود را بهتر پذیرفته و با دیگران نیز ارتباط بهتر و خوشایندی برقرار كنیم.
 

یکی از مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباط با دیگران، مهارت همدلی است.
 

همدلی یعنی درک کردن احساس طرف مقابل، خود را جای دیگران گذاشتن، این‌که دیگری چگونه فکر یا ادراک می‌کند، چه احساسی دارد و محیطش را چگونه می‌بیند. یعنی دنیا را از دریچه چشم دیگری ببینیم و این دیدن از چشم دیگران باید بدون هرگونه ارزشیابی و قضاوت درباره احساسات، افکار و رفتارهای طرف مقابل صورت گیرد.

چرا به همدلی نیاز داریم؟

اگر رفتارهای دیگران را براساس ملاک‌های ذهنی خودمان ارزیابی کنیم دچار سوء تفاهم می‌شویم. ریشه بسیاری از اختلافات، عدم توجه به این نکته و ارزیابی رفتار و گفتار دیگران بر اساس ملاک‌های ذهنی خودمان است. به عبارت دیگر ممکن است آن‌ها برای رفتارشان نیت دیگری داشته باشند، ولی ما آن‌ را جور دیگری استنباط کنیم.
 

همدلی با همدردی کاملا متفاوت است. در همدردی به جای درک احساسات طرف مقابل، با افکار و احساسات او موافقت می‌کنیم. یا دچار احساسات او می‌گردیم. مثلا با گریه او گریه می‌کنیم بدون آن‌که همدلش شویم و باری از روی احساساتش برداریم.

موانع همدلی

 انتقاد کردن، برچسب زدن، قضاوت کردن، طرد کردن، اغراق کردن یا بزرگ کردن مشکل، بی‌اهمیت کردن و کوچک کردن مشکل، به رخ کشیدن و مقایسه کردن، سرزنش کردن، نصیحت کردن، راهنمایی کردن و ارائه راه حل.

مراحل همدلی

 مقدمه‌سازی: فراهم‌سازی یک جو سالم و غیر تهدیدکننده که در آن افراد بتوانند افکار و احساساتی که برایشان اهمیت دارد را به راحتی بیان کنند.

• توجه کردن: ما آماده‌ایم و می‌خواهیم که گوش کنیم. این فرآیند ابتدا غیرکلامی بوده و بایستی به حریم فرد توجه شود.
 

• پذیرش: عمدتا مردم تمایل ندارند به دلیل ترس از مورد قضاوت واقع شدن صحبت کنند. به فرد مقابل به عنوان یک فرد احترام بگذارید. پذیرش به معنای همیشه موافق بودن نیست. اگر جایی مطمئنیم که اشتباهی در کار است، به طور منطقی به طرف مقابل می‌گوییم که موافق نبوده و با او به گفت‌وگو می‌پردازیم.
 

• تشویق به خود افشاگری: به احساسات فرد فراتر از افکار سطحی او پاسخ دهیم، این به او کمک می‌کند که در رابطه با صحبت در مورد خودش تشویق شود.
 

• دریافت کردن: درک افراد از منظر خود آن‌ها به جای تعبیر افکار و احساسات‌شان. این‌که آن‌ها چه حسی داشته و چگونه می‌اندیشند و هم‌چنین توجه به علائم غیرکلامی آن‌ها.
 

• پاسخ دادن: شما به دیگران چه می‌گویید که به آن‌ها نشان دهید چقدر آن‌ها را درک می‌کنید و این‌که چه مقدار به آن‌ها توجه داشته و می‌خواهید شنونده احساسات و اندیشه‌های آن‌ها باشید. در این‌جا شما بایستی احساسات آن‌ها را بازپردازی کرده و به آن‌ها انعکاس دهید، سپس معانی که درک کرده‌اید را کلامی کرده و برای روشن شدن بیشتر سئوال کنید.

مهم‌ترین شیوه های همدلی
 

گوش دادن فعال، انعکاس احساسات، انعکاس محتوی کلام، تاکید برجملات خاص در ارتباط کلامی، توجه به رفتارهای غیرکلامی 

راه‌های رسیدن به همدلی
 

• درك چارچوب ذهنی دیگران: درك هر یك از ما از یك موقعیت خاص با دیگری كاملا متفاوت است، زیرا هر یك از ما برحسب تجربیات خود، موضوعی را تفسیر می‌كنیم. باید بتوانیم چارچوب ذهنی دیگران را شناخته و بدانیم چه چیزی برای‌شان اهمیت دارد، آن‌گاه با برآوردن انتظارات‌شان می‌توانیم رابطه‌های گرم و صمیمی ایجاد كنیم. باید در حد امكان چارچوب ذهنی خود را به دیگری نزدیك كنیم تا زمینه سخن‌گفتن و ارتباط میسر شود.
 

• كنترل احساسات و هیجانات: افراد مختلف در برابر محرك‌های مشابه احساسات مختلفی را تجربه می‌كنند. در برخورد با یك رویداد خاص، فردی ممكن است عصبانی شود، دیگری غمگین و یكی به راحتی از آن بگذرد. واكنش‌ها نیز متفاوت است. یكی عصبانیت خود را بروز می‌دهد و دیگری سکوت اختیار می‌کند. یكی از عوامل زیربنایی در دستیابی به همدلی، تسلط بر هیجانات و احساسات است. برای برقراری روابط همدلانه باید احساسات خود را شناخته، كنترل آن را در دست گرفته و حتی الامکان اجازه ندهیم كه احساسات به ما غلبه کند. افرادی كه به خویشتن‌داری بیشتری دست یافته‌اند، احساسات دیگران را بهتر می‌شناسند.
 

• انعكاس رفتارهای طرف مقابل: به نحوی كه وی بتواند در اعمال و گفته‌های شما، اعمال و گفته‌های خود را  بیابد. در این مرحله بایستی وارد جهان طرف مقابل شویم، به ترتیبی كه با ما احساس یگانگی كند.
 

• گوش كردن: گوش كردن با شنیدن صرف تفاوت دارد. گوش كردن عملی ارادی است، در حالی‌که دقیق شنیدن یك مهارت اكتسابی است كه مستلزم تلاش فراوان است. در این رابطه به غیر از گوش، از قلب و چشمان نیز باید یاری گرفت و به اصطلاح به سخنان گوینده باید گوش دل سپرد. واكنش‌های ما، سوالاتی كه مطرح می‌كنیم، حالات و حركات ما همگی در دقیق شنیدن موثر است. استباط خود را از بیانات و احساسات گوینده به او منتقل كنید خواه موافق، خواه مخالف. با بیان استنباط خود در واقع به گوینده نشان می‌دهید كه به عمق مطلب او پی برده و از نقطه نظرهای او كاملا آگاهیم.

راهکارهای تقویت همدلی
 

1. در ارتباط با دیگران به آن‌ها فرصت دهیم تا احساسات خود را به راحتی بیان کنند.

2. چون همدلی بر پایه خودآگاهی است، هرچه بیشتر نسبت به احساسات خودمان آگاهی داشته باشیم بهتر می‌توانیم احساسات دیگران را درک نماییم.

3. تظاهر به همدلی نکنیم و به احساسات دیگران لطمه نزنیم.

4. در زمان همدلی به حالات چهره و حرکات طرف مقابل (زبان تن) توجه کنیم.

5. با درک احساسات طرف مقابل به او بفهمانیم که برایش اهمیت و ارزش و احترام قائل هستیم.

6. تجارب مشابه گذشته به ما کمک می‌کند تا موقعیت و احساسات طرف مقابل را بهتر درک کنیم.

7. در ارتباط با دیگران قبل از اقدام به هر عملی، لحظه‌ای هم که شده خود را به جای او قرار دهیم.

8. هنگام بروز مشکل، احساسات خود را با دیگران در میان بگذاریم.

9. متوجه باشیم که همدلی از سوی دوستان دارای حد و اندازه‌ای است، افراط در آن امکان سوء استفاده را فراهم می‌آورد.

10. اطرافیان خود را به خاطر رفتارهای همدلانه‌شان تشویق کنیم.

11. در برابر افرادی که موجب دلسردی ما می‌شوند و یا احساسات همدلانه‌ی ما را جدی نمی‌گیرند تا حدی مقاومت کنیم.

12. در همدلی با دیگران از مقایسه کردن خودداری کنیم، چون ممکن است به احساسات پرامید آن‌ها لطمه وارد شود.

13. دستور دادن، قضاوت کردن، نصیحت کردن و سرزنش کردن احساس همدلی را از بین می‌برد، اکیدا از آن‌ها پرهیز کنیم.

14. هر قدر حس همدلی را در خود تقویت کنیم، به همان میزان اصول اخلاقی را رعایت نموده‌ایم.

15. برای این که همدلی اعضای خانواده را تضعیف نکنیم بهتر است به ارتباط‌های عاطفی آن‌ها بیشتر توجه کنیم.

16. به دوران کودکی که پیشرفته‌ترین سطوح همدلی پدیدار می‌شود، بیشتر توجه کنیم.

17. برای پیشگیری از آسیب‌ها، حس همدلی را در دیگران تقویت کنیم.

18. هنگام همدلی، احساسات خود را شمرده بیان کنیم تا طرف مقابل احساس آرامش بیشتری نماید.

19. به سخنان طرف مقابل کاملا گوش داده و به او اطمینان دهیم که سعی داریم مانند او به مشکل نگاه کنیم.

20. با برقراری روابط صمیمانه در خانواده، روحیه همدلی اعضای خانواده را تقویت کنیم.

21. با یادآوری تجارب مشابهی که داشتیم، در درک احساسات همدلانه‌ی دیگران موفق‌تر عمل خواهیم کرد.

22. در همدلی دیگران، آن‌ها را مقصر ندانیم و سرزنش نکنیم. برای مثال (تقصیر خودت است همیشه از این نوع مشکل‌ها داری و …)

23. سعی کنیم در همدلی راه‌حل ارائه ندهیم چون طرف مقابل دلش می‌خواهد فقط ناراحتی خود را با کسی در میان بگذارد و از جانب او درک شود.

24. در همدلی برای طرف مقابل دلسوزی یا ترحم نکنیم. برای مثال (نگوییم وای بیچاره تو که چه قدر مصیبت کشیدی … و یا فکر نمی‌کردم چنین مشکل بزرگی داشته باشی ….).

25. مشکلات دیگران را کوچک و بی‌ارزش نپنداریم. برای مثال (ای بابا این که مشکلی نیست … اگر جای من بودی چه می‌کردی؟…).

26. مشکلات دیگران را بیش از حد بزرگ جلوه ندهیم. برای مثال (عجب بدبختی بزرگی! با این وجود می‌خواهی چه بکنی؟…).

27. در مشکلات جدی کمک حرفه‌ای بخواهید و متقابلا اگر فردی کمک نخواست چیزی ارائه ندهید.

تمرین
 

برای تسلط بیشتر در مهارت همدلی می‌توانید تمرینات زیر را انجام دهید:

• خود را در موقعیت‌هایی احساس كنید كه احساس تنهایی می‌كنید. تمایل دارید اطرافیان چه اقدامی انجام دهند؟ چه كلماتی را به زبان بیاورند؟ موقعیت را بنویسید و سپس آن‌چه را فكر می‌كنید ثبت كنید.

• خود را در موقعیت‌هایی احساس كنید كه احساس شکست می‌كنید. تمایل دارید اطرافیان چه اقدامی انجام دهند؟ چه كلماتی را به زبان بیاورند؟ موقعیت را بنویسید و سپس آن‌چه را فكر می‌كنید ثبت كنید.