زهرا حسین‌زاده

 از تشکیل مرکز رسیدگی به امور مساجد استان چند ماه بیشتر نمی‌گذرد. نیمه‌های اسفندماه گذشته بود که شهید آیت ا... آل هاشم در جلسه پایانی سال ۱۴۰۲ این شورا خبر از تشکیل این مرکز داد و رئیس آن را معرفی نمود. در آستانه روز جهانی مسجد بر آن شدیم به سراغ رئیس این مرکز، جناب حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد ذاکری برویم و از فعالیت‌های این مرکز خبر بگیریم. ناگفته نماند که مخاطبان عزیز با ایشان آشنایی قبلی دارند چرا که مدیرمسئول روزنامه سرخاب هم هستند.

• ابتدا از خودتان و تشکیل مرکز بگویید.

اینجانب احمد ذاکری هستم، در حوزه و دانشگاه تحصیل کرده و الان در حوزه و دانشگاه تدریس می‌کنم. تا پیش از راه‌اندازی مرکز رسیدگی به امور مساجد هم در جامعة المصطفی العالمیة واحد تبریز مدیر مدرسه عالی برادران بودم و در مرکز تخصصی علامه امینی (ره) که یک مرکز برای برگزاری رشته‌های تخصصی حوزوی است، امور آموزشی را برعهده داشتم. اوایل دی‌ماه ۱۴۰۲ بود که شهید آیت‌ا... آل‌هاشم با لطفی که به بنده داشتند، امر فرمودند تا برای راه‌اندازی مرکز رسیدگی به امور مساجد که با اشراف دفتر نماینده ولی‌فقیه در استان فعالیت می‌کند، اقدام کنم. جلسات مختلفی با ایشان و مسئولین شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کشور در تهران داشتیم و الزامات راه‌اندازی این مرکز مورد بررسی قرار گرفت. تا اینکه از ابتدای اسفندماه رسماً فعالیت‌های دیگرم را قطع کردم و امور مربوط به مرکز را آغاز نمودم. در ۱۳ اسفندماه که جلسه شورای فرهنگ عمومی در محل دفتر شهید بزرگوار برگزار گردید، ‌راه‌اندازی مرکز را اعلام نمودند و بنده را هم معرفی کردند. بعدها هم بارها در جلسات مختلفی که با روحانیون و مسئولین داشتند و بنده هم حضور داشتم، برای اینکه جایگاه مرکز مستحکم شود نسبت به معرفی آن اقدام می‌کردند.

• علت تشکیل چنین مرکزی چه بود؟ مگر نهادی نداشتیم که متولی امور مساجد باشد؟

مساجد در وقوع انقلاب اسلامی و سال‌های پس از آن و نیز در طول جنگ تحمیلی، نقش بی‌بدیلی ایفا می‌کردند، اما متأسفانه به‌مرورزمان مورد فراموشی قرار گرفتند. نهادهای متعددی که بخشی از وظایفشان مربوط به مساجد بود، به‌مرور توجهشان به وظایف دیگر بیشتر شد و مساجد در فرع برنامه‌هایشان قرار گرفتند. رفته‌رفته برنامه‌های اغلب مساجد که متولیان فعالی نداشتند رو به تعطیلی رفت. توجه خیرین به مساجد کمتر شد و برخی مساجدِ نیازمند تعمیر بسته شدند. تا جایی که امروز در اغلب مساجد صرفاً به نماز جماعت اکتفا می‌شود، آن هم با تعداد انگشت‌شمار نمازگزاران که اغلب آنها هم در سنین میان‌سالی و پیری قرار دارند. مساجدی هم که با این کیفیت نماز جماعت دارند، اغلب نماز جماعت مغرب و عشا است و نماز جماعت ظهر و عصر کمتر برگزار می‌شود. نماز جماعت صبح هم گویی جزو نمازهای جماعت یومیه نیست چرا که در معدود مساجدی نماز جماعت صبح برقرار است.

از سوی دیگر تعدد نهادهایی که وظایفی در خصوص مساجد دارند و فقدان هماهنگی و همراهی در میان آنان موجب بروز اختلافات در میان اهالی و کارگزاران مساجد می‌شود. هر نهاد به فراخور نیازها و دستورالعمل‌های خود از مسجد انتظاراتی دارد و برای آن تلاش می‌کند، بدون آنکه اقتضائات نهادهای دیگر و حتی خود مسجد را لحاظ کند. این عدم هماهنگی میان نهادها و در اولویت نبودن مساجد به نسبت سایر وظایف  آنان، آسیب بزرگی بود که موجب شد در مراکز بالادستی همین نهادها، به این فکر بیافتند که ادامه روند فعلی موجب کاهش رونق مساجد و نهایتاً تعطیلی آنها خواهد شد.

مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) البته هم زودتر از مسئولین دیگر و هم بیشتر از آنان نسبت به این امر دغدغه داشتند. تأسیس مرکز رسیدگی به امور مساجد تهران در سال ۱۳۶۸ با فرمان معظم له به حضرت آیت‌ا... مهدوی کنی (ره) اتفاق افتاده است و امروز مساجد تهران به برکت همین مرکز انسجام و رونق بیشتری دارند. هرچند هنوز با آنچه مطلوب ایشان است فاصله زیادی دارند؛ اما بسیاری از مشکلاتی که ما در استان خودمان با آن مواجهیم و تقریباً در کل کشور وجود دارد را در مساجد تهران نمی‌بینیم. البته چند استان من‌جمله استان‌های خراسان و اصفهان هم چند سالی است که اقدام به تأسیس مرکز نموده‌اند و به همین جهت وضعیت بهتری نسبت به سایر استان‌ها دارند.

• مگر این مرکز چه مسئولیتی دارد که نهادهای دیگر انجام نمی‌دادند یا نمی‌توانستند انجام دهند؟

مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) نگاه ویژه‌ای نسبت به مساجد دارند. فرمایشات ایشان از یک سو به مدیریت داخل مسجد و از سوی دیگر به متولی بیرونی مسجد متوجه است. ایشان امام‌جماعت را مدیر طبیعی مسجد می‌خوانند. مدیر طبیعی یعنی کسی که وظیفه ذاتی او این امر است و لذا این‌گونه نیست که حکم امامت جماعت از نهادی این وظیفه را بر عهده او گذاشته باشد. مثل پدری که در خانه مدیری طبیعی است و قرار نیست منتظر باشد کسی به او حکم بدهد. شکل کارش هم این‌طور نیست که به همه دستور بدهد. بلکه در هر لحظه و بنا به شرایط مدیریت می‌کند. گاهی با اخم، گاهی با محبت، گاهی خودش کار را برعهده می‌گیرد و گاهی به دیگری می‌سپارد. همه اینها در امام‌جماعت هم هست. متأسفانه جایگاهی که امروز برای امام‌جماعت ساخته‌ایم با آنچه مورد توقع ایشان است فاصله زیادی دارد. اینکه یک نفر معمم صرفاً برای اقامه نماز دقایقی در مسجد بیاید و برود کارکرد امامت جماعت نیست. از نگاه رهبر معظم انقلاب (مدظله‌العالی) مسجد محل کار امام‌جماعت و شغل اصلی اوست. دستیابی به این جایگاه نیازمند یک سری اقدامات از سوی تمام نهادهای ذی‌ربط است و صرف اینکه یکی از نهادهای فعلی این کار را عهده‌دار شود نتیجه‌بخش نخواهد بود؛ لذا یک نهاد که همه آنها را به یک مسیر هماهنگ و منسجم هدایت کند موردنیاز بود.

از سوی دیگر حضرت آقا و دیگر مراجع، مسجد را وقف عام می‌دانند و متولی آن را حاکم اسلامی. یعنی ولی‌فقیه متولی مساجد است. خوب قاعدتاً در استان‌ها نمایندگان محترم ولی‌فقیه هستند که به نیابت از ایشان متولی مساجد خواهند بود. اما به جهت تنوع اموری که برعهده دارند و پیچیدگی مسائل مربوط به مساجد، لاجرم اشخاصی از جانب آنان به‌صورت تخصصی به این مسئله ورود می‌کنند و تحت نظارت ایشان کارها را پیش می‌برند. اینجاست که مرکز رسیدگی به امور مساجد شکل می‌گیرد و در هر استان تحت تدبیر نماینده ولی‌فقیه در آن استان فعالیت می‌کند.

مرکز دو وظیفه اصلی برعهده دارد. یکی مربوط به ایجاد هماهنگی و انسجام میان دستگاه‌ها در راستای خدمت به مسجد است. وظیفه دوم انسجام‌بخشی به ارکان داخلی مسجد است که بخشی از آن در وظیفه اول مرکز تحقق پیدا می‌کند. در حال حاضر برخی از نهادهایی که گفته شد به طور مستقیم در امور داخلی مسجد دخالت دارند و طبعاً افرادی را در داخل مسجد سازماندهی می‌کنند. من‌جمله هیئت‌امنا، انجمن اسلامی، پایگاه مقاومت بسیج، کانون فرهنگی هنری. برخی هم به طور مستقیم در امور مسجد دخالتی ندارند؛ اما حضورشان در مسجد فعالیت‌های مسجد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. مثل هیئت عزاداری، صندوق قرض‌الحسنه، خیریه  و... همه اینها اگر هماهنگ با هم کار کنند کارهای بزرگی در مسجد شکل می‌گیرد کمااینکه در برخی مساجد این اتفاق افتاده است؛ اما تعدادشان زیاد نیست. مرکز وظیفه دارد در داخل مسجد افراد را به نحوی ساماندهی کند که تحت مدیریت امام‌جماعت و با هم‌فکری و مشارکت سایر ارکان، همه کارها از برقراری نمازهای جماعت تا برگزاری جلسات و مراسمات و فعالیت‌های فرهنگی و علمی و... به بهترین شکل انجام گیرد.

• در زمان شهادت آیت‌ا... آل‌هاشم مرکز به‌تازگی شکل گرفته بود. آیا در زمان ایشان فعالیت‌های مرکز شروع شده بود؟

بله همان‌طور که در ابتدا هم گفتم مرکز رسیدگی به امور مساجد اواخر اسفندماه تشکیل شد. طبعاً در طول ماه مبارک رمضان مساجد برنامه‌های خودشان را داشتند و از سوی دیگر عید نوروز هم بود و لذا بیشتر تمرکز من تا پایان فروردین بر معرفی مرکز و حضور در مساجد برای شناسایی مشکلات از نزدیک بود. فعالیت اصلی ما هم از ابتدای اردیبهشت شروع شد. یکی از این فعالیت‌ها تشکیل قرارگاه راهبری مساجد استان بود. لازم است بگویم در سطح کشوری قرارگاه ملی مسجد تشکیل شده است و همین قرارگاه در سطح استانی و شهرستانی نیز متناسب با قرارگاه ملی تشکیل می‌شود. ریاست قرارگاه ملی مسجد با رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کشور است و دبیر آن نیز معاون سازماندهی شوراست. در استان‌ها رئیس قرارگاه نماینده ولی‌فقیه در استان است و دبیر آن رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد. اعضای آن هم به‌تناسب قرارگاه ملی عبارت‌اند از: مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان، مدیرکل تبلیغات اسلامی استان، مدیر حوزه علمیه استان، رئیس دفتر شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه استان، فرمانده سپاه استان و مدیر ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان.  شهید آیت‌ا... آل‌هاشم علی‌رغم تمام مشغله‌های مختلفی که داشتند مصرّ بودند که جلسات قرارگاه به‌صورت هفتگی تشکیل شود و خودشان هم حتماً در این جلسات حضور داشته باشند؛ لذا تا زمان شهادتشان ۴ جلسه قرارگاه تشکیل شد که اولین جلسه آن در ۳۰ فروردین و آخرین جلسه در ۲۷ اردیبهشت بود. همین‌جا مناسب می‌دانم به روح ایشان و سایر شهدای خدمت درود بفرستم و از خداوند بخواهم توان لازم جهت تحقق کامل کاری که با ایشان شروع کردیم را به من عطا فرماید.

• بعد از شهادت ایشان فعالیت‌های مرکز چطور ادامه یافت؟

خوب علاوه بر کل کشور که متأثر از شهادت رئیس محترم جمهور بود،  استان ما تحت‌تأثیر شهادت ایشان و استاندار عزیز قرار گرفت و این امر تقریباً تا پایان انتخابات ریاست‌جمهوری و معرفی نماینده جدید ولی‌فقیه در استان ادامه داشت. البته در طی این مدت فعالیت‌های ما تعطیل نشد؛ اما برخی کارها به جهت اینکه نیاز به تأیید نماینده ولی‌فقیه داشت به تأخیر افتاد. در حال حاضر با همان قوت پیشین و با تدبیر حضرت حجت‌الاسلام‌والمسلمین مطهری اصل کارها را ادامه می‌دهیم.

• درباره روز جهانی مسجد بگویید. چرا ۳۱ مرداد روز جهانی مسجد نام‌گذاری شد؟

در ۲۱ آگوست ۱۹۶۹ میلادی برابر با ۳۱ مرداد ۱۳۴۸ یک یهودی به نام مایکل دنیس روهان استرالیایی‌الاصل  به‌قصد نابودکردن مسجدالاقصی اقدام به آتش‌زدن آن کرد و حدود ۱۵۰۰ مترمربع از قبله اول مسلمین در آتش سوخت. یک جریان مسیحی صهیونیستی در آمریکا شکل‌گرفته که اعتقاد دارد ویرانی مسجدالاقصی و ساخت معبد سوم سلیمان شرط ظهور حضرت مسیح (ع) است و الا ظهور نمی‌کند. بر پایه این اعتقاد مسجدالاقصی توسط اشغالگران صهیونیست به آتش کشیده شد. صهیونیست‌ها از ابتدا قصد داشتند که مسجدالاقصی را تخریب کنند و معبد سلیمان را که پرستشگاه یهودیان است در محل آن بسازند. برای همین به شیوه‌های مختلفی متوسل شده‌اند؛ اما مسلمانان تا حال اجازه این کار را به آنان نداده‌اند.

مسجدالاقصی در اسلام، دومین مسجد به شمار می‌آید و از نظر درجه اهمیت، پس از مسجدالحرام و مسجد‌النبی قرار دارد. ازآنجاکه مسجدالاقصی قبله اول مسلمانان بوده، اهمیت بیشتری هم پیدا می‌کند. واقعه معراج پیامبر گرامی اسلام (ص) و نماز گزاردن دیگر پیامبران به امامت ایشان در مسجدالاقصی هم موجب شده تا محبوبیت این مکان مقدس برای ما مسلمان‌ها دوچندان شود.

 پس از پیروزی انقلاب اسلامی اهمیت مسئله اشغال فلسطین به دست صهیونیست‌ها در جهان اسلام بارها هم مورد تأکید قرار گرفت و تدابیر مختلفی توسط جمهوری اسلامی دراین‌خصوص انجام شد. روز جهانی قدس یکی از این اقدامات بود که رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (ره) جمعه آخر ماه رمضان را به آن اختصاص دادند.

در همین راستا به پیشنهاد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در اجلاس وزیران امور خارجه کشورهای اسلامی در اجلاس تهران، سی و یکم مردادماه به‌عنوان روز جهانی مسجد پیشنهاد شد و مورد تصویب قرار گرفت.

امسال باتوجه‌به جنایت‌های بسیاری که رژیم صهیونیستی در طی ده ماه گذشته در غزه مرتکب شده و بیش از چهل هزار زن و مرد و پیر و جوان و کودک را به شهادت رسانده، اهمیت این روز بیشتر از گذشته است. برای همین شعار امسال ما «مسجد، هسته مقاومت جهان اسلام» تعیین شد تا ضمن گرامیداشت این روز، جهان اسلام را باتکیه‌بر اصلی‌ترین پایگاه اسلامی یعنی مسجد، برای ایستادگی در برابر این رژیم کودک کش و غاصب متحد و منسجم کنیم.

• برای شما و سایر دست‌اندرکاران مسجد آرزوی موفقیت داریم.