به گزارش همنوا، 52 درصد از جان‌باختگان در زمان وقوع حوادث رانندگی در محل تصادف جان‌شان را از دست می‌‌دهند، 6درصد حین انتقال به بیمارستان و 42درصد هم در بیمارستان فوت می‌کنند؛ این آماری است که روز گذشته تیمور حسینی، جانشین پلیس راهور ناجا در نشست «ارائه گزارش نهایی سند ملی سلامت و ایمنی ترافیک» اعلام کرد.

به‌گفته او، در کشور سالانه حدود 16هزار نفر جان‌شان را در حوادث رانندگی از دست می‌دهند و بیش از 300هزار نفر هم مصدوم می‌شوند که در خوش‌بینانه‌‌ترین حالت، درصورت معلول شدن 5درصد از این جمعیت، سالانه 15تا 16هزار نفر در کشور بر اثر این حوادث معلول می‌‌شوند. تقابل جاده، خودروهای ناایمن و رانندگان پرخطر، حوادث رانندگی و مرگ ناشی از آن را افزایش داده و براساس اعلام پزشکی قانونی آمار قربانیان حوادث رانندگی تنها در 9ماه ابتدای سال 1400نسبت به سال 99بیش از 11درصد افزایش داشته است. حالا این سؤال مطرح می‌شود که چرا آمار فوتی‌های مصدومان حوادث رانندگی پس از انتقال به مراکز درمانی، بالاست؟

عوامل مؤثر در افزایش مرگ‌های رانندگی

با اعلام این آمار، حمید سوری، رئیس مرکز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌های دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی نکاتی را یادآور می‌شود.

او آمار بالای فوت مصدومان حوادث رانندگی در مراکز درمانی را ناشی از چند عامل می‌داند و به همشهری می‌گوید: «عمده‌ترین این عوامل نبود مدیریت مناسب برای مصدومان است. طبق تحقیقی که چند سال پیش انجام شد یک مصدوم بعد از انتقال به بیمارستان پس از حدود 19دقیقه خدمات دریافت می‌کند. این عدد بالایی است و زمان طلایی درمان از دست می‌رود. نکته دوم هم این است که ما در کشور مرکز تروما به معنای واقعی نداریم. مرکز تروما جایی است که در زمان انتقال مصدوم فقط خدمات همان حوزه ارائه شود و بیماران دیگر در آنجا بستری نشوند. نکته سوم هم این است که بعضی اقدامات برای مصدومان، فوری و اورژانسی نیست و مصدوم تا زمان دریافت آزمایش‌ها یا عکس و MRI معطل می‌شود و خدمات نمی‌گیرد.»

به‌گفته این متخصص اپیدمیولوژی، به‌دلیل نبود مرکز ترومای واقعی، انتقال مصدومان به مراکز درمانی هم گاهی منجر به اختلال در روند درمان می‌شود؛ چون ممکن است متخصص مربوطه در آنجا حضور نداشته باشد.

به‌گفته سوری، کاهش مرگ، مصدومیت و معلولیت ناشی از سوانح ترافیکی، مقوله چند بعدی است و نباید فقط به مراحل و مسائل بعد از رخداد پرداخت: «برخی امور به قبل از حادثه برمی‌گردد و برخی دیگر در زمان حادثه و بخشی هم پس از رخداد است. در مرحله پیش‌رخداد، ایمنی راه، ایمنی وسیله نقلیه، اعمال مقررات و قوانین، مدیریت سفر و کنترل رانندگان پرخطر اهمیت دارد. در مرحله رخداد هم هنوز مناطقی را در کشور داریم که سطح دسترسی به آنها کافی نیست و میانگین زمان رسیدن اورژانس بالاست.»

براساس اعلام سوری، به‌طور کلی در دنیا 2مدل برای انتقال مصدومان حوادث وجود دارد؛ یکی آمریکایی - انگلیسی (انتقال مصدومان به مراکز درمانی) و دومی «فرانسوی - آلمانی» (ارائه خدمات درمانی در محل حادثه). سیستم مدیریت فوریت‌های پزشکی در ایران برگرفته از مدل «انگلیسی - آمریکایی» است و به‌دلیل تفاوت‌های جغرافیایی و تراکم جمعیت، مصدوم برای درمان به مراکز درمانی منتقل می‌شود.

او در ادامه می‌گوید که اعلام یک شماره برای تمام حوادث در کشور می‌تواند این موضوع را مدیریت کند؛ چراکه در برخی موارد اشکال اساسی وجود دارد؛ مثل اینکه در آتش‌سوزی خودروها، هنوز هیچ سازمانی متولی تصادفات برون‌شهری نیست یا حتی درباره حمل جسد هم متولی تعریف شده وجود ندارد. به‌گفته این متخصص، در مرحله پس از رخداد هم باید با بهبود مراقبت‌های پس از حادثه، احتمال مرگ‌ها را کاهش داد: «البته سهم جاده، خودرو و انسان‌ها در کاهش این حوادث تعاملی است و باید همسو با هم افزایش ارتقای ایمنی داشته باشند. در این‌باره حتی باید کاربران خودروها با رفتاری ضداجتماعی و نادرست هم جریمه شوند.»
نمی‌توان محل مرگ قطعی مصدوم را مشخص کرد

«تعیین محل مرگ مصدومان حوادث ترافیکی و بیان درصدهای کلی درباره مرگ مصدومان ناشی از حوادث ترافیکی در محل و بیمارستان مستند و علمی نیست.» این نکته‌ای است که حسن نوری‌ساری، متخصص طب اورژانس به همشهری می‌گوید و ادامه می‌دهد: «چنین آماری در هیچ سازمانی در کشور جمع‌آوری و در هیچ‌یک از کشورهای توسعه‌یافته دنیا احصا نمی‌شود؛ به همین دلیل مبنای ارزشیابی عملکرد نیست.»

به‌گفته او، در کشور هنگام حادثه تنها درصورت بروز جراحات بسیار شدید مثل قطع سر یا متلاشی شدن بدن، مرگ قطعی در صحنه اعلام می‌شود و در سایر موارد باید تشخیص مرگ از سوی پزشک اعلام شود نه همکاران فوریت‌های پزشکی. نوری می‌گوید: «در انتقال مصدوم به بیمارستان 2اقدام انجام می‌شود. اگر مصدوم نبض داشته باشد، بدون احیا منتقل می‌شود و درصورتی که فرد حادثه‌دیده نبض نداشته باشد، پس از عملیات احیا به مراکز درمانی منتقل می‌شود؛ به همین دلیل نمی‌توان گفت محل فوت فرد در کجا بوده است.» او که معاون آموزش و اعتباربخشی سازمان اورژانس کشور نیز هست، ادامه می‌دهد: «در ثبت چنین آمارهایی شدت حادثه
 (Trauma severity scoring) احصا می‌شود که شامل ترومای شدید، خفیف و متوسط است. براساس استانداردهای جهانی اگر از افراد دچار ترومای شدید بیش از 83.5درصد در مراکز درمانی فوت کنند، عملکرد بیمارستان مناسب نیست و اگر این رقم کمتر باشد، عملکرد بیمارستان مطلوب است. در گروه متوسط این عدد 23.5درصد است و درباره ترومای خفیف هم به‌طور متوسط 3.5درصد این مصدومان طی 30روز ممکن است فوت کنند. اگر میزان فوتی‌ها به بالاتر از این اعداد برسد (مثلا 10درصد برای ترومای خفیف و 40درصد برای ترومای متوسط) عملکرد بیمارستان نامطلوب است.