همنوا / فرشید باغشمال: حسام‌الدین سراج، خواننده شاخص موسیقی سنتی ایرانی، روزهای ۳۱خرداد و یکم تیر ۱۴۰۱، با گروه ترانه به سرپرستی اردشیر کامکار روی صحنه می‌رود.  

گفته می‌شود اجرای پیش روی سراج، یکی از کنسرت‌های متفاوت و کم‌نظیر این هنرمند اصفهانی است. ویژگی مهم این اثر، تلفیق قطعات و تصنیف‌های خاطره‌انگیز فارسی و آذری و کردی است. این نخستین‌بار است که سراج در یک اجرای رسمی، با همراهی خواننده‌ دیگری کنسرت می‌دهد. «اتابک عطری» نوازنده و خواننده موسیقی سنتی ایرانی، در این اثر، در کنار سراج خواهد بود. این هنرمند تبریزی،  متولد ۱۳۵۴، کارشناس مهندسی عمران و کارشناس‌ارشد مهندسی معماری است. گفتگو با این هنرمند را در ادامه می‌خوانید:

جناب عطری نام شما در سال‌های دهه هفتاد و هشتاد، با اجراهای گروه رودکی و البته بیشتر به عنوان نوازنده سه‌تار- برای‌مان آشناست. چه شد که این مسیر به همکاری با آقای سراج انجامید؟

من از سال‌های دهه ۷۰ در تبریز، در خدمت آقای رودکیان بودم و نزد ایشان سه‌تار آموختم. تا حوالی سال‌های ۸۱ و ۸۲ در کنسرت‌های خاطره‌انگیز آن سال‌ها، در کنار ایشان بودم. شاید در ۱۲، ۱۳ اجرا با ایشان همکاری داشتم. در آواز از آقای دکتر بزرگی و آقای آبرومند، استفاده کردم. مدتی نیز در تهران، خدمت جناب مظفر شفیعی بود. اما تمام این‌ها، مقطعی و کوتاه‌مدت بود. سال ۸۷ بود که خدمت استاد حسام‌الدین سراج رسیدم که این توفیق تا امروز ادامه دارد. 

سلوک هنری، نوع جهان‌بینی و نگاه معرفتی آقای سراج، در آثارشان مشهود است

شما دو اشتراک مهم با آقای سراج دارید: موسیقی و معماری. آشنایی‌تان با ایشان، بیشتر از کدام مسیر بود؟

من از مسیر موسیقی خدمت ایشان رسیدم. ایشان با سبک‌وسیاق خاصی که در سال‌های دهه ۶۰ و ۷۰ نشان دادند، حق بزرگی بر گردن موسیقی ایرانی دارند. سلوک هنری، نوع جهان‌بینی و نگاه معرفتی آقای سراج، در آثارشان مشهود است. این ویژگی‌، برایم بسیار ارزشمند است و  انگیزه‌ای بود تا خدمت‌شان برسم.

از هر زمزمه‌ای که بوی جدایی و تفرقه بدهد، به شدت بیزارم

به کنسرت «بی‌من مرو» بپردازیم. تا جایی که به خاطر دارم، نخستین‌بار است که آقای سراج، با خواننده دیگری اجرای مشترک دارند. این تجربه نخست با رویکرد تلفیقی فارسی و آذری و کردی، در وضعیت امروز تبریز غنیمت است و  باید به فال نیک گرفت.

من به موسیقی و هنر فاخر آذربایجان، بسیار علاقه‌مندم، اما در عین حال، از هر زمزمه‌ای که بوی جدایی و تفرقه بدهد، به شدت بیزارم. هنر، و کلاً موسیقی را یک سفره رنگین و زیبا می‌بینم. موسیقی ایرانی، منادی همدلی و برادری است. معتقدم، تمام ایرانی‌ها از ترک و فارس و کرد و لر و عرب، تا اقوام دور و نزدیک، می‌توانند برادرانه، دور این سفره جمع شوند و از برکت آن، متنعم شوند. پیشنهاد اجرای تلفیقی در کنسرت «بی من مرو» بر اساس همین نگاه مطرح شد که خوشبختانه مورد استقبال «آقای اردشیر کامکار» سرپرست گروه نیز قرار گرفت. ایشان با نکته‌سنجی و تیزبینی خاصی، کار انتخاب و تنظیم قطعات را پیش ‌بردند. حاصل کار، تجربه بسیار متنوع و کم‌نظیری بود. 

سراج ترکی می‌خواند

آقای سراج، اصفهانی هستند و تا جایی که می‌دانم، اصلاً با زبان ترکی آشنایی ندارند. حضور شما فکر کنم در این تجربه جدید، برای ایشان نیز ارزشمند و راهگشا بوده‌است. 

ایشان حس خوبی به این اجرا دارند. در بخش‌هایی از اجرا، آقای سراج ترکی خواهند خواند. فکر می‌کنم ورود به دنیای یک زبان دیگر، برای ایشان هم جذاب باشد. در تمرین‌ها هر بار که ترجمه ترکی کلمات و جملات را با هم مرور می‌کردیم، ایشان، رگه‌هایی جدیدی را به قطعات اضافه می‌کردند و این، نشان می‌داد که ارتباط حسی بالایی با زبان ترکی برقرار می‌کنند. از اینکه توانسته‌ام در شکل‌گیری این ارتباط، نقشی داشته باشم، خوشحالم. 

امیدوارم کنسرت خوبی پیش‌رو داشته باشید. به اجرای مستقل، فکر می‌کنید؟

من قبلاً هم اجرای مستقل در تبریز و تهران داشته‌ام. برنامه‌هایی هم برای استمرار اجراهای مستقل دارم. اما باید ببینیم فضای فرهنگی و هنری جامعه چطور پیش می‌رود؟ چطور می‌توان بدون در نظر داشتن «اقتصاد هنری» به تولید آثار ماندگار و تاثیرگذار فکر کرد؟ بدون در نظر داشتن این شاخص، برنامه‌ریزی برای کار هنری، کار طاقت‌فرسایی است.

متولیان امر و فعالان هنری باید به موسیقی امروز، نگاه معناگرایانه داشته باشند

فضای هنری جامعه امروز، چقدر پذیرای کارِ هنریِ فاخر و ماندگار است؟

باید ببینیم، سلیقه هنری جامعه ما از کجا به کجا رسیده‌است؟ من معتقدم متولیان امر و فعالان هنری باید به موسیقی امروز، نگاه معناگرایانه داشته باشند. اگر این معنا را گم کنیم، شکوه و زیبایی موسیقی، به چشم نخواهد آمد. یک بخش از این ضعف، شاید از منِ هنرمند باشد. بخش دیگر نیز مربوط به روح کارهای فاخر است که ذاتاً از جنس پاپیولار نیست و طبیعتاً هر کسی نمی‌تواند مخاطب این هنر باشد. به نظر من در دنیای پر سرعت و شلوغ امروز کمتر کسی، این فرصت و آگاهی این را پیدا می‌کند که در مورد موسیقی مورد استفاده‌اش تأمل و وسواس به خرج دهد و همین موضوع، بهترین فرصت را برای سوداگری‌های موسیقی تجاری و کاذب است. همه می‌دانیم که بازار موسیقی‌های کاذب، زمانی تجارت سوددهی خواهد بود که سلیقه و استقبال مردم بر اساس آن بازار مهندسی و طراحی و کنترل شود.