همنوا / سحر فکردار: مکانی که روزگاری قرار بود مامنی برای ادیبان و شاعران باشد و صدای نجواهای عارفانه آن تا دیارهای دور و دور هم برسد، حالا پر از صداهای ناخراش است از ساخت و سازهای گاه به گاه.

جایی میان کوی سرخاب که آرامگاه بیش از ۴۰۰ شاعر و ادیب است. هر چند بزرگان شعر و ادب مثل خاقانی، قطران تبریزی، همام تبریزی و صدها شاعر و ادیب دیگر در خاک سرخاب آرام گرفته‌اند ولی باز هم قرعه روزگار طوری رقم خورده که مقبره‌الشعرا را با نام استاد شهریار می‌شناسند.

شهریار شیرین سخنی که مردمان بسیاری همه ساله برای رسیدن تا مقبره او راهی تبریز می‌شوند ولی در میان راه‌های پر پیچ و خم و صعب‌العبور به سختی راهی برای وارد شدن به مقبره الشعرا پیدا می‌کنند.

راه که نه؛ دالان باریکی است با سازه‌های زُمخت و بد قواره که مسیری برای گردشگران و مسافران بی‌قرار فراهم کرده است.

همان روزهای دهه ۵۰ که کار ساخت مقبره الشعرا آغار شد، وعده ساخت یک پردیس فرهنگی مهم به عنوان پاتوقی برای اهالی فرهنگ تبریز نیز داده شد. طرحی که با وجود گذشت نزدیک به پنج دهه همچنان عقیم مانده و اداره فرهنگ و ارشاد آذربایجان‌شرقی از نبود بودجه برای تکمیل آن سخن می‌گوید و نهادهای دیگر هم در سکوت از کنار آن عبور می‌کنند.

پیگیری طرح مقبره‌الشعرا از نهادهای بالادستی

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان‌شرقی از پیگیری طرح مقبره‌الشعرا از نهادهای بالادستی توسط  اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در طی یک سال گذشته خبر داد و می گوید:  امیدواریم اولین مقصد گردشگری داخلی و خارجی در استان به بهترین نحو بازسازی و از وضعیت موجود رها شود.

سیدقاسم ناظمی با بیان اینکه مسأله اول مقبره‌الشعرا بودجه نیست بلکه تدبیر اساسی و نتیجه‌بخش است. ادامه می دهد: مجموعه مقبره‌الشعرا افتخار تبریز و آذربایجان است و باید مثل حافظیه، طوس و نیشابور مدیریت شود و آن را تا حد یک پارک محله‌ای پایین نیاوریم.

او با اشاره به اینکه نباید با طرح عظیم مقبره‌الشعرا سلیقه‌ای برخورد شود، تصریح می کند: مسأله اول این یادمان بودجه نیست بلکه تدبیر اساسی و نتیجه‌بخش است.

ناظمی خاطرنشان می کند: امیدواریم با توجه به سابقه معرفی مقبره‌الشعرا به ریاست محترم جمهوری در آخرین سفر ایشان در سفری که در روزهای آتی به آذربایجان‌شرقی خواهند داشت، مقبره‌الشعرا در سطح ملی مورد توجه قرار گیرد.

در تمام این چند دهه اخیر مقبره الشعرا با ۱۵ هزار متر مربع زیربنا مثل طفلی ناتنی در گوشه‌ای از شهر رها شده و گاه پشت حصارهای آهنی پنهان شده و گاه تپه‌های خاک و شن در جای‌جای بنا دیده می‌شود.

غریبانه فرهنگ در هیاهوی شهری

هر چند این روزها به لطف تب و تاب‌های اقتصادیِ گیج‌کننده، دیگر پروژه‌های عمرانی هم مسکوت مانده ولی نمی‌توان بی‌توجهی دائمی و همیشگی به مقوله‌های فرهنگی و طرح‌های مرتبط با این حوزه را کتمان کرد.

طبق عادتی دیرینه همیشه بین ساخت روگذرها و مراکز خرید و احداث خیابان‌های بزرگ، سهم رویدادهای فرهنگی به فراموشی سپرده شده و انگار این موضوعات دغدغه‌هیچ مدیری نیست.

کلان‌شهریی که رشد فرهنگی آن هیچ‌گاه همگام با رشد جمعیتی و توسعه شهری نبوده و در اثر این ناهمگونی مسائل اجتماعی متعددی روزانه تیتر یک اخبار استان است.

دریغا که زیست شهری تنها با اقتصاد و عمران محقق نمی‌شود و جامعه برای رشد فرهنگی نیاز به مقبره‌الشعراها دارد.

وعده تغییر چهره مقبره الشعرا تا 3 ماه دیگر!

در این بین شهردار تبریز از وعده تغییر چهره مقبره الشعرا تا سه ماه آینده خبر می دهد و می گوید: باید آسیبی که در طول سالیان در رابطه با اجرای طرح مقبره‌الشعرا به افکار عمومی وارد شده است، با ایجاد تغییرات اساسی در این طرح و به سرانجام رساندن بخشی از پروژه برطرف شود.

یعقوب هوشیار ادامه می دهد: طی یک زمان‌بندی مشخص با انسجام مدیریتی طرح مقبره‌الشعرا به  سطحی قابل قبول دست یابد.

هوشیار خاطرنشان می کند: با توجه به مقصد گردشگری بودن این مجموعه تاریخی فرهنگی، امیدواریم در یک زمان‌بندی مشخص این مجموعه را برای حضور گردشگران و بهره‌مندی مردم آذربایجان در حد قابل قبولی بازسازی کنیم.

مقبره‌الشعرا در انتظار اعتبارات ملی

پروژه مقبره‌الشعرا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به سبب جایگاه فرهنگی و ادبی، به اداره‌کل فرهنگ و ارشاد آذربایجان‌شرقی سپرده شد اما به اندازه‌ای در سامان دادن به آن تعلل شد که در دهه ۹۰ سرانجام شهرداری تبریز پاپیش گذاشت تا کمی از بار سنگینی آن را کم کند. شاید همین ورود شهرداری به ماجرا بود که خیال بقیه دستگاه‌ها را راحت کرد و به اندازه‌ای این آرامش خیال پیش رفت که امروز سهم اعتبارات دولتی برای آن را هم به هیچ انگاشت.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان‌شرقی در گفتگو با همنوا می‌گوید: پروژه مقبره الشعرا به دلیل اینکه در دوره‌های مختلف، متولیان مختلفی داشته همین موضوع موجب آشفتگی در معماری و و عدم یکدستی در آن شده است که اعوجاج معماری آن به خوبی مشهود است.

سید قاسم ناظمی با اشاره به اقدامات و برنامه اداره کل فرهنگ و ارشاد برای تکمیل این پروژه ادامه می‌دهد: از زمان حضور در این اداره کل جلسات متعددی با حضور مشاوری که وزارت فرهنگ و ارشاد در این خصوص تدارک دیده، مدیریت شهری و شورای شهر و ... برگزار شده که سعی داریم با تعامل و همراهی، ایرادهای اساسی حین اجرای پروژه اصلاح شوند.

ناظمی با تاکید بر اینکه طبق برآوردها برای تکمیل مقبره الشعرا ۲۰۰ میلیارد تومان مورد نیاز است، می‌گوید: به عنوان اداره کل ارشاد در پی این هستیم که از منابع ملی در این خصوص استفاده کنیم. اعتباری که سال ۹۹ برای بازسازی خود بنا و داخل مجموعه در اختیار اداره کل فرهنگ و ارشاد استان قرار داده شد دو میلیارد بود که این رقم طی سال 1400 به ۱۰ میلیارد افزایش یافت. با این عددهای دولتی زمان زیادی نیاز است تا مجموعه مقبره الشعرا شکل آبرومندانه‌ای پیدا کند.

همه در یک کلام موافق و همراه‌اند که مقبره الشعرا آبروی تبریز است. شاید سال‌ها بعد کسی در تاریخ به دنبال تعداد و شکل و شمایل مراکز خرید و مگامال‌های شهری نباشد و این موضوع فاقد ارزش‌گذاری برای آیندگان باشد اما بی‌شک طیف گسترده‌ای از مردمان اعصار دیگر می‌خواهند برای دیدن مقبره الشعرا و خاکی که مدفن شمار زیادی از بزرگان تاریخی و ادبی این خطه است، قدم به تبریز بگذارند.

با تمام این اوصاف انسان تنها به امید زنده است و برای ادامه حیات چاره‌ای جز چنگ زدن به ریسمان امید نیست که شاید طلسم اتمام این پروژه شکسته شود. شاید روان خفتگان دیار سرخاب هم پس از پنج دهه صدای تیشه و تبر، آرام گیرد.