امروز ویترین یکی از مغازه‌های اسباب فروشی را برای تماشا کردن انتخاب کرده‌ام؛ دختران خردسالی که برای چند لحظه، مادران خود را سمت این مغازه می‌آورند تا عروسک مورد دلخواه خود را به آنان نشان دهند.

انتخاب آنان خیلی ساده است؛ این را از نشانه گرفتن انگشت خود به سمت عروسک‌های باربی، فروزن و السا متوجه شدم؛ عروسک‌هایی که بر خلاف ظاهر زیبای خود، عروسک‌های بومی را به باد فراموشی سپرده و فرهنگ غنی هر دیاری را به تاراج برده است.

چند صباحی است که انتخاب کودکان ایرانی برای خرید عروسک، زمین تا آسمان تغییر کرده و رفته رفته بازی با عروسک‌های خارجی را در اولویت خود قرار داده‌اند به گونه‌ای که حالا روزگار فراموشی عروسک‌های بومی و محلی است؛ روزگاری که دوران پادشاهی عروسک‌های خارجی بر دنیا نام گرفته و رد پای غرب زدگی در اوقات فراغت کودکان به چشم می‌خورد.

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان متولی و دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی کشور است

در این رابطه مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به خبرنگار مهر گفت: با توجه به اینکه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان متولی و دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی کشور است از این رو در این زمینه مسئولیت‌هایی را بر عهده دارد.

علی بینش ادامه داد: در همین راستا در بحث تولید، نظارت و حتی اخذ مجوز برای تولید عروسک و اسباب بازی از خارج کشور، مجوز از سوی شورای نظارت بر اسباب بازی که در این کانون مستقر است اخذ می‌شود.

وی افزود: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حوزه اسباب بازی به خصوص عروسک، به طور مستقیم درگیر بوده و وظایف نظارتی، هدایتی و حمایتی در حوزه تولید عروسک‌های بومی و محلی را اعمال می‌کند.

بینش به صدور مجوز به تولیدکنندگانی که تولید آنها از استاندارد مرتبط با کودک و نوجوان برخوردار است اشاره کرده و گفت: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با بررسی طرح‌های تولیدکنندگان و اخذ نمونه تولیدات، با صدور مجوز، حمایت‌هایی نظیر اینکه تمام فروشندگان اسباب بازی و عروسک، ملزم به فروش اسباب بازی‌هایی هستند که دارای لوگوی شورای نظارت بر اسباب بازی دارد را نیز انجام می‌دهد.

به گفته مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تمام فروشندگان اسباب بازی در کل کشور، ملزم به فروش اسباب بازی‌هایی هستند که دارای لوگوی شورای نظارت بر اسباب بازی است که از این رو منجر به فروش اسباب بازی‌های تولید شده در داخل کشور و یا ورود اسباب بازی از خارج کشور می‌گردد که به دلیل برخورداری از لوگوی شورای نظارت، از استاندارهای لازم نیز برخوردار هستند.

نقش انکارناپذیر خانواده‌ها در فرهنگ سازی

بینش افزود: برخی از اسباب بازی‌هایی که مغایر با ارزش و فرهنگ خانواده‌هاست دارای لوگوی شورای نظارت بر اسباب بازی نبوده و به صورت قاچاق، تولید و یا وارد شده‌اند.

برخی از اسباب بازی‌هایی که مغایر با ارزش و فرهنگ خانواده‌هاست دارای لوگوی شورای نظارت بر اسباب بازی نبوده و به صورت قاچاق، تولید و یا وارد شده‌اند

وی ادامه داد: لوگوی شورای نظارت بر اسباب بازی نشان دهنده استاندارد بودن تولید از حیث کیفیت و محتواست که بعد از تأیید وارد چرخه فروش در سطح بازار می‌گردد.

مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در پاسخ به سوال خبرنگار مهر مبنی بر اینکه آیا در سطح استان، شاهد بر تولید عروسک‌های بومی هستیم یا خیر پاسخ داد: تولید عروسک‌های بومی به شکلی که در کارخانه و شرکت‌هایی که به صورت خط تولید به راه بیفتد وجود ندارد اما تعدادی از هنرمندان و افرادی که در زمینه تولید عروسک‌های بومی علاقه مند هستند اقدام کرده و این کانون نیز از طریق جشنواره‌های اسباب بازی‌های بومی و محلی که به صورت سالیانه برگزار می‌شود این افراد را شناسایی کرده و با معرفی به تولیدکنندگان و حمایت شورای نظارت بر اسباب بازی، به مرحله تولید دست می‌یابد.

بینش به نقش انکارناپذیر خانواده‌ها در فرهنگ سازی اشاره کرده و گفت: در حقیقت بخشی از این مسئله در دست نهادهای دولتی همانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که می‌تواند به وظایف هدایتی و نظارتی خود به بهترین صورت عمل کند اما بخش دیگری نیز به استقبال خانواده‌ها بازمی‌گردد و طبیعی است که تولیدات داخلی باید از کیفیت مناسب برخوردار باشند.

وی در پایان با تأکید به ارزیابی و صدور مجوز اسباب بازی‌ها از سوی تیم کارشناسی افزود: در این میان، خانواده‌ها دغدغه‌ای از حیث کیفیت و محتوای تولید اثر ندارند اما باید بخشی از فرهنگ و علاقه مندی را در کودکان خود ایجاد کنند تا به این سمت استفاده از عروسک‌های بومی و محلی سوق یابند.

بالاترین نقش عروسکی در شکل‌دهی و پایه‌ریزی شخصیت دختران

این موضوع زمانی که با یک روانشناس بالینی مطرح شد به خبرنگار مهر گفت: عروسک، بالاترین نقش تربیتی را به ویژه در شکل‌دهی و پایه‌ریزی شخصیت دختران دارد. دختربچه‌ها، زنان آینده هر ملت هستند و برای انحطاط هر ملت بایستی دختران و زنان آن ملت را منحط تربیت نمود؛ همان‌گونه که برای اعتلای هر ملت، بایستی دختران و زنان آن ملت را متعالی تربیت کرد.

عروسک، بالاترین نقش تربیتی را به ویژه در شکل‌دهی و پایه‌ریزی شخصیت دختران دارد

میلاد مردی به نقش برجسته عروسک در تهاجم فرهنگی نیز اشاره کرده و افزود: نکته بسیار مهم، کارکرد الگویی و تربیتی عروسک است؛ چرا که در حساس‌ترین مقطع سنی یعنی در دوران کودکی مورد استفاده قرار گرفته و نقش بسیار مؤثری در الگوسازی ذهنی دختربچه‌ها آن هم در قالبی عاطفی و دوست داشتنی دارد.

وی افزود: باید توجه داشت که عروسک‌ها در پایین‌ترین مرحله کمک می‌کنند که کودکان به یک تصویر کامل بدنی دست پیدا کنند؛ مادران نیز از کارکرد واسطه‌ای عروسک برای آموزش دختران در اموری همچون غذا خوردن، حمام کردن و آرامش و … بهره می‌برند.اما به تناسب رشد سنی دختران، عروسک‌ها در آموزش نقش‌های اجتماعی و نمایش تفکیک جنسیتی و فهم کودک از وظایف آینده خویش نقش بارزی را ایفا می‌کنند.

سلاح کارآمد در صحنه جنگ فرهنگی

مردی بیان کرد: در میان عروسک‌هایی که تاکنون ساخته شده باربی از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است چرا که باربی تنها یک عروسک نیست بلکه یک سلاح کارآمد در صحنه جنگ فرهنگی است و به همین خاطر متخصصین فراوانی در تولید، طراحی، تبلیغ و توزیع آن نقش آفرینی نموده‌اند.

در میان عروسک‌هایی که تاکنون ساخته شده باربی از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است چرا که باربی تنها یک عروسک نیست بلکه یک سلاح کارآمد در صحنه جنگ فرهنگی است

وی گفت: طراحی چهره باربی، اغراق گونه صورت گرفته که جامع اکثر زیبایی‌های متصور باشد و البته این طراحی بسیار ماهرانه صورت پذیرفته است. «موی بور و طلایی، گردن باریک و کشیده، گونه‌های برآمده، دماغ و دهان کوچک، چشمانی درشت و آبی، چهره شاداب، پوست روشن، پیشانی و سری متناسب و … مجموع اعضای چهره باربی را تشکیل می‌دهد که به ندرت حتی با هنرمندی تیغ جراحی پزشکان حاذق، هم زمان در یک فرد جمع می‌شود.

لزوم اطلاع رسانی به خانواده‌های ایرانی

مردی افزود: بنابراین هر آنچه در تمدن غرب برای انحطاط بشر تولید و عرضه می‌شود، قبلاً ذائقه و احساس نیاز به آن را با هزینه مصرف کنندگان به وجود آورده‌اند پدیده «باربی بیس» یکی از نمودهای عینی در داخل کشور است که متخصصان تربیتی و تغذیه داخلی با نگرانی فراوان از طریق رسانه‌های جمعی در جستجوی راه حلی برای آن و اطلاع رسانی به خانواده‌های ایرانی برای پیشگیری و جلوگیری از گسترش آن هستند.

این روانشناس بالینی ادامه داد: نباید فراموش کرد که تا این لحظه، هیچ کشور و ملتی نتوانسته است در برابر باربی، رقیبی ماندگار و جدی بتراشد و در این عرصه کاملاً شکست نخورده باشد که از جمله «عروسک سندی» در انگلیس می‌باشد.

باربی اسب تروا است

مردی گفت: دقت در پدیده عروسک باربی و تأثیرگذاری آن در طول بیش از نیم قرن هر انسان خردمندی را به تأمل وامی دارد که چگونه یک عروسک می‌تواند این همه تأثیرات مخرب فرهنگی، اجتماعی، روانی و … داشته باشد و چه ماهرانه توانسته از غفلت میلیون‌ها انسان سو استفاده کرده و در قلعه ذهن آنها خانه کند. در همین راستا یکی از کارشناسان به زیبایی تعبیر نموده که «باربی اسب تروا است.»

وی افزود: ملاحظه دقت و ظرافت در طراحی این سلاح مؤثر و فراگیر فرهنگی نشان از رصد دائمی تغییرات فرهنگی و سیاسی دنیا توسط سازندگان عروسک باربی دارد. در همین راستا این جمله از براندا آندولینا بازار یاب کمپانی متل بسیار تکان دهنده است که گفته بود: «ما همواره با دقت آمار نوزادان متولد شده را بررسی می‌کنیم و ترکیب والدین و فرهنگ و زبان آنها را کاملاً در نظر می‌گیریم.»

غرب و به ویژه آمریکا برای تعریف انسان معیار خود از همه ابزارهای فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی خویش بهره می‌برد.این روانشناس بالینی معتقد است: نباید غفلت کرد که غرب و به ویژه آمریکا برای تعریف انسان معیار خود از همه ابزارهای فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی خویش بهره می‌برد و البته به کمک رسانه‌های ارتباط جمعی پذیرش این مدل و معیار را مطلوب و قابل دستیابی جلوه می‌دهد.

هجوم گسترده و استفاده از قابلیت‌های فراوان اسباب بازی در الگوسازی

مردی ادامه داد: اما روی دیگر سکه مقابله با این هجوم گسترده و استفاده از قابلیت‌های فراوان اسباب بازی در الگو سازی برای دختران و مادران آینده جامعه است، چنانچه در فرهنگ غنی اسلامی و ایرانی زن از جایگاه ویژه برخوردار بوده و سلامت او تضمین کننده سلامت جامعه محسوب می‌شود؛ اگر چه دارا و سارا و دیگر اعضای خانواده او آغاز قابل تقدیر و مؤثری در ورود به این مسیر بوده‌اند اما به هیچ وجه کافی نبوده و پاسخگوی این هجمه عظیم فرهنگی نخواهد بود.

وی در پایان گفت: موفقیت این امر و دستیابی به الگویی برای تربیت دختران در گرو یک عزم ملی و سامان دهی همه توان فکری، فرهنگی، اقتصادی و … برای تحقق آن است و تردیدی نیست که اگر در مسیر تربیت مادران فردای سرزمینمان موفق شویم آن روز است که می‌توانیم مدعی ترسیم آینده‌ای روشن و جامعه‌ای آباد توأم با سلامت اخلاقی و روانی برای همه مردم باشیم.

استقبال بیشتر مردم از کارهای هنری و دستی

یکی از سازندگان عروسک‌های پارچه‌ای به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر، حدود ۷ سالی می‌شود که در زمینه دوخت عروسک‌های پارچه‌ای بومی فعالیت دارم و معتقدم که کارهای هنری و دستی بیشتر مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد.

عروسک‌ها از مهم‌ترین اسباب بازی کودکان به شمار می‌آیند و به همین دلیل باید در انتخاب عروسک، توجه کنیم که چه نوع عروسکی در اختیار کودک خود قرار می‌دهیم

مریم محدث ادامه داد: عروسک‌ها از مهم‌ترین اسباب بازی کودکان به شمار می‌آیند و به همین دلیل باید در انتخاب عروسک، توجه کنیم که چه نوع عروسکی در اختیار کودک خود قرار می‌دهیم.

وی افزود: به نظرم بهتر است انیمیشن سازان نیز در این حوزه شخصیت پردازی ورود کنند چرا که تمام اسباب بازی و یا تصاویر چاپ شده بر روی جلد دفاتر بر همین اساس شکل می‌گیرد و کودکان با دیدن شخصیت‌های ایرانی قطعاً جذب آنان خواهند شد.

اهمیت اسباب بازی برای کودکان خردسال

سازنده عروسک‌های پارچه‌ای گفت: قرار دادن اسباب بازی مناسب با سن، برای کودکان خردسال بسیار مهم است و به این دلیل، علت علاقه من به کارهای دست‌ساز این است که کارهای دست ساز بر خلاف کارهای ماشینی و صنعتی، روح دارند و نسل ما نیز می‌توانند خاطره قشنگی از آنها داشته باشند.

محدث افزود: من یک اسلوب عروسک ثابت برای خود دارم که شکل اصلی آن را با تغییرات کوچک در آناتومی و لباس، انجام می‌دهم و در کنار ساخت عروسک‌ها نیز به دوخت چند مدل حیوانات نیز مشغول هستم.

وی ادامه داد: عروسک‌های من در شکل‌های متنوع ایرانی ساخته می‌شوند و لباس‌های آنها نیز اغلب از پارچه‌های گل‌گلی و رنگی هستند که بیشتر به عروسک‌های بومی شباهت دارند.

یکی از والدین تبریزی نیز به خبرنگار مهر گفت: ما در سنین کودکی خود به بازی با عروسک‌های ایرانی و یا حتی عروسک‌هایی که خودمان می‌ساختیم مشغول بودیم اما در حال حاضر متأسفانه چند سالی است که وجود عروسک‌های خارجی در بازار، کودکان را مشتاق به خرید و بازی با آنها می‌کند؛ چیزی که والدین از عواقب آن مطلع هستند اما نمی‌توانند خواسته فرزند خود را رد کنند.

اعظم محمدی ادامه داد: فرزندم دختری ۴ ساله است که بازی با عروسک‌های خارجی را به عروسک‌های ایرانی ترجیح می‌دهد متأسفانه این مسئله تنها در عروسک‌ها مطرح نمی‌شود بلکه بر روی لوازم التحریر نیز در سطح بازار وجود دارد که تصاویر عروسک‌های خارجی بر روی آن منتشر می‌شود و کودکان نیز به طور طبیعی خواهان استفاده از آن می‌شوند.

وی افزود: به نظرم در این رابطه باید یک نظارت جدی در سطح بازار انجام گیرد و با تولید عروسک‌های ایرانی زیبا، کودکان را به سمت بازی با آنها ترغیب کنیم نه اینکه دست روی دست بگذاریم و انتظار داشته باشیم که کودکان خود به خود، عروسک‌های خارجی خود را کنار بگذارند.

محمدی در پایان گفت: ما از فرهنگ غنی برخوردار هستیم و قطعاً استفاده از شخصیت‌های تاریخی و به خرج دادن خلاقیت، منجر به تولید عروسک‌های زیبا خواهد شد.

کارکرد الگویی و تربیتی عروسک‌ها برای کودکان امر بسیار مهمی است که نباید از آن چشم پوشی کرد چرا که همین دختران خردسال، مادران نسل آینده هستند که در حال حاضر ذائقه آنان سمت و سویی غربی به خود گرفته و مشغول بازی با عروسک‌هایی هستند که امروزه یک سلاح کارآمد در صحنه جنگ فرهنگی از آن یاد می‌شود.

چیزی که شاید در نگاه همه ساده باشد اما از جایی که عروسک، بالاترین نقش تربیتی به ویژه پایه ریزی و شکل‌دهی در شخصیت دختران را به دنبال دارد از کارکرد الگویی و تربیتی عروسک‌ها نیز نباید غافل شد اما در این میان نظارت جدی مسئولین مرتبط و نقش مهم خانواده‌ها در انتخاب اسباب بازی کودکان، تولید عروسک‌های بومی و به دنبال آن، حفظ فرهنگ بومی و غنی ایرانی، مهم‌ترین اقداماتی است که باید انجام گیرد./آناهیتارحیمی