بیستم دی، سالروز اجرای فرمان قتل میرزا محمدتقی خان فراهانی معروف به امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار را می‌توان یکی از روزهای تاریک و درناک تاریخ معاصر ایران دانست.

به گزارش همنوا، 172 سال پیش در چنین روزی بود که اصلاحات بنیادین امیرکبیر، صاحبان قدرت قاجار را به حذف این چهره خدمتگزار وا داشت؛ به این ترتیب، با تعمیق اختلافات و کینه‌های درباریان و از همه مصمم‌تر و پیگیرتر مهدعلیا، قتل امیرکبیر در دستور کار قرار گرفت.

با اغوای شاه توسط درباریان و اطرافیان او و با تحریک بیگانگان، امیرکبیر از صدارت عزل و به حکومت کاشان منصوب شد. بعد از آن تمام افراد داخلی و خارجی که از زمان صدارت امیر از او ناراضی شدند منتظر فرصت بودند.

با دست به دست هم دادن آنان، حکم قتل امیرکبیر از ناصرالدین شاه گرفته شد. علی خان حاجب‌الدوله با اینکه از سوی امیرکبیر بسیار مورد شفقت قرار گرفته بود، مامور اجرای حکم شد.

او با زدن رگ دست امیرکبیر در حمام فین کاشان در روز جمعه ۱۸ دی ۱۲۳۰ ماموریت خود را به پایان رساند. پیکر میرزا محمدتقی فراهانی امیرکبیر به کربلای معلی منتقل شد و طبق وصیتش در یکی از صحن‌های حضرت اباعبدالله الحسین‌(ع) به خاک سپرده شد.

چه بر سر خانه امیرکبیر آمده‌است؟

خانه امیرکبیر، یادگار این چهره خوشنام تاریخ معاصر در تبریز است. این خانه از بناهای قاجاری رنج‌دیده در تبریز است که به رغم مرمت و ثبت ملی، چندان جدی گرفته نمی‌شود. سرنوشت غم‌بار این خانه شنیدنی است.

خانه‌ امیرکبیر در محله وزیرآباد تبریز است، اما تا سال‌های سال، مخروبه‌ای بیش نبود. کسی از پیشینه و حتی وجود این خانه خبر نداشت. حتی افراد سالخورده‌ای که اصالتاً اهل این محله هستند نیز نمی‌دانستند امیرکبیر چند صباحی، ساکن این محله بوده‌است.  

سال 92 بود که شهرداری تبریز، این خانه 300 مترمربعی را تملک و مرمت کرد. «استاد جعفر نجیبی» مجسمه‌ساز مطرح نیز بر اساس عکسی که از نوه امیرکبیر به دست آورد، مجسمه دو متری امیرکبیر را برای این محوطه ساخت. محوطه خانه نیز سامان‌دهی اساسی شد. امروز «بوستان امیرکبیر» از پارک‌های محبوب و بانشاط تبریزی‌ها در غرب تبریز است،

اما چند سالی است که حال و روز این این باغ و این خانه خوش نیست. مدت کوتاهی پس از راه‌اندازی خانه، «خانه تاریخی امیرکبیر» بدون تشریفات قانونی و حتی بدون دلیل منطقی، به موسسه‌ای به نام «پیام منیر» واگذار شده‌است، آن هم  به عنوان مرکز پاسخ به سوالات شرعی! چندی بعد هم مجسمه برنزی امیرکبیر یک دفعه غیب شد! این‌که سوالات شرعی، چه ارتباطی با کاربری خانه تاریخی دارد، بماند. مهم این است که این خانه، هم‌اکنون در اختیار عده‌ای معدود است و کاربری عمومی ندارد. مردم عادی، در مواجهه نخستین‌بار با این اثر، پس از اندکی گشت‌و‌گذار در اطراف خانه، ابتدا کمی نسبت به فضای تاریخی آن کنجکاو می‌شوند و وقتی می‌بینند اجازه بازدید ندارند، از خانه دور می‌شوند.

کاربری نامانوس خانه باعث شده، اثر، از برنامه حفاظت و مرمت بی‌بهره باشد. همین امر، زمینه‌ساز آسیب‌هایی به کالبد و حریم خانه شده‌است. از جمله اینکه از سال پیش، ساخت‌وسازهای پیرامون، حریم تاریخی اثر را مخدوش کرده است و معلوم نیست شهرداری، چطور به این ساخت‌وسازها مجوز داده‌است؟

دور تا دور خانه، فضاهای پرخطر و گودال‌مانندی است که هم می‌تواند به موقعیت بزهکاری تبدیل شود و هم می‌تواند برای کودکان و سالخوردگان خطرساز باشد. افزون بر این، وضعیت درختان قدیمی، حوض وسط محوطه و آبروهای قدیمی باغ تعریفی ندارد.

 دهقان، از متصدیان مرکز پیام منیر-مرکزی که هم‌اکنون این خانه تاریخی را در اختیار دارد- در گفتگویی، مدعی شده این خانه، در اصل «خانه تاریخی وزیرآباد» است و به اشتباه «خانه امیرکبیر» عنوان می‌شود!

وی برای ترک این خانه تاریخی شرط می‌گذارد و می‌گوید: در صورتی که مکان دیگری برای فعالیت‌های این مرکز پیشنهاد شود که مورد تائید نیز باشد، این مرکز می‌تواند فعالیت‌های خود را در مکان جدید ادامه دهد!

اصالت خانه تاریخی امیرکبیر را از «کریم میمنت‌نژاد» تاریخ‌پژوه تبریزی پرسیدیم. چنین پاسخ داد: اگر این خانه مربوط به امیرکبیر نیست، چرا نام محله «وزیرآباد» گذاشته شده‌است. وی ادامه داد: چهره‌های حکومت قاجار، در حومه شهرها برای خود باغ‌هایی داشتند و این خانه به همراه باغ اطرافش جزو مایملک خواهر ناصرالدین‌میرزا (همسر امیرکبیر) بوده‌است. در واقع امیرکبیر، پیش از صدارت گاهی اواقات برای تنفس خاطر، در این باغ و این خانه تاریخی حضور داشته است و هیچ شکی نیز در این موضوع نیست.