به گزارش همنوا در روز جهانی فسیل‌شناسی بازدیدی از اولین موزه صحرایی فسیل‌شناسی در خاورمیانه (سایت فسیلی مراغه) به همت سازمان حفاظت محیط زیست صورت گرفت.

غلامرضا زارع، رئیس اداره محیط زیست مراغه اظهار کرد این سایت، اولین موزه صحرایی فسیل‌شناسی در خاورمیانه است و این فسیل‌ها، بازمانده‌های گونه‌های نخستین جانوران آفریقای کنونی‌اند.
مشابه این موزه در چین و آمریکا وجود دارد اما به‌دلیل هزینه‌بر بودن نگهداری اکثر کشورها اقدام به نگهداری این فسیل‌ها نمی‌کنند. فسیل‌های منطقۀ مراغه حدوداً ۷-۱۲ میلیون سال قدمت دارند.
این منطقه به‌عنوان مادر و نسل اول جانوران آفریقای کنونی شامل مهره‌دارانی‌اند که در منطقۀ آفریقای امروزی مشاهده می‌شوند. فسیل‌ها شامل گونه‌های جانوری اعم‌از فیل، کرگدن، اسب، زرافه، ببر دندان‌شمشیری و انواع کفتار هستند.

براساس مطالعات انجام‌شده، مسیر مهاجرت در نوار آذربایجان از مراغه به طرف ورزقان، ترکیه، یونان، آلمان، اسپانیا و سپس به سمت آفریقا بوده است.

فسیل‌های موجود در این موزه، از ۸ خانواده و ۵۶ گونۀ جانوری تشکیل شده است.
مهم‌ترین فسیل یافت‌شده در این سایت، ببر دندان شمشیری و میمون‌های نخستین که قدمت آن‌ها به ۷.۲ میلیون سال قبل بازمی‌گردد.

تنها ۱ درصد بقایای جانوران خشکی تبدیل به فسیل می‌شود‌. عامل اصلی فسیل‌شدن این بقایای جانوری، لایه‌های سیلابی و توفان منطقۀ آتش‌فشانی سهند است.
دلیل اصلی مرگ‌ومیر این جانوران از بین رفتن چمنزارها و کمبود غذا بود. حیواناتی که توانمند بودند از منطقه خارج شده‌اند، اما حیوانات ناتوان در دو گروه سنی نابالغ و مسن گرفتار مرگ شده‌اند.

دلیل درهم‌پیچیدگی فسیل‌ها به علت تراکم توسط سیلاب‌هاست، به همین علت در حفاری‌هایی که در اوراسیا انجام می‌شود شاهد شاکلۀ کامل بدن جانوران نیستیم. پس از حفاری قطعات هم‌خوان جانوران در کنار هم جمع‌آوری می‌شود. این موزه‌ها جهت مطالعۀ دقیق جانوری، مطالعات علمی و توریسم حائز اهمیتند. در کشورهایی مثل امریکا به سایت‌های فسیلی بیشتر اهمیت داده می‌شود.

منطقۀ مراغه به‌علت وجود آتش‌فشان سهند، لایه‌های پرفسیل و دیگر جاذبه‌های زیست محیطی به‌عنوان یک ژئوپارک جهانی شناخته شده است. باید گفت فسیل‌ها به‌عنوان یکی از پایه‌های اساسی ژئوپارک نقش اساسی دارند.
مراغه، جزء ۵ منطقۀ مهم فسیلی دنیاست و در کتاب‌هایی که درخصوص اوراسیا تدوین شده‌اند، ۴ فصل مختص مراغه تدوین است. پس از تکمیل حفاری، امید داریم که مراغه در ردۀ سوم جهانی باشد؛ به این دلیل که ظرفیت چین و آمریکا بسیار بیشتر است.

۱۰۲۶ هکتار به‌عنوان اثر ملی برای حفاری، فسیل‌شناسی و دیرینه‌شناسی معرفی شده است.
قبل از انقلاب حدود ۳۸ سایت حفاری شده و پس از انقلاب که پس از سال ۱۳۸۴ محیط زیست متولی آن شد، حدود ۸ سایت حفاری شده است.

این سایت حدود سال ۱۸۴۰ میلادی قبل توسط یک تاجر روسی شناخته شده است. در سال جاری، به‌علت عدم تأمین اعتبار، روند حفاری تعطیل شده است. عملیات حفاری، توسط افراد بومی ایرانی انجام می‌گیرد و فعالیت‌های پژوهشی توسط دانشگاه‌های خارجی نیز صورت می‌گیرد.
همچنین داود غنی‌پور، معاون ادارۀ محیط زیست استان آذربایجان شرقی اظهار کرد رسانه‌ها در شناساندن فعالیت‌های محیط زیست و به‌ویژه فسیل‌شناسی باید کوشا باشند.

معاون سازمان محیط زیست استان آذربایجان شرقی در پاسخ به سؤال هم‌نوا مبنی بر این‌که رسانۀ ملی چه نقشی در این شناساندن دارد و این‌که چنان‌که می‌دانیم پویانمایی‌هایی برای کودکان توسط کشورهای خارجی تهیه شده، آیا سازمان محیط زیست با همکاری صداوسیما چنین اقداماتی در نظر دارد، گفت: قطعاً شناساندن این مورد توسط صداوسیما و ارتباط بیشتر با کودکان بسیار مفید است و سازمان محیط زیست چندین اقدام در این خصوص انجام داده است.
زارع‌پور در پاسخ به این سؤال ادامه داد:
باتوجه به این‌که سازمان محیط زیست در قدم‌های نخستین این اتفاق است، انتظار این بود که با یک مجموعۀ محدود روبه‌رو خواهیم بود اما چنین نبود.
بهتر است به یک خاطره از خانم دکتر ابتکار در دوران ریاستشان بر سازمان محیط زیست اشاره کنم: ایشان در اتریش از موزۀ تاریخ طبیعی بازدید کردند و با بخشی مواجه شدند که برای مراغه بود، اما ایشان از این موضوع بی‌خبر بودند و ایشان پس از بازگشت به ایران متوجه شدند که پروژۀ فعلی این سایت، جزء پروژه‌هایی بود که ایشان رد کرده بودند. پس از این موضوع، اهتمام ایشان بر این شد که این مجموعه افتتاح شود و کلنگ‌زنی مجموعه توسط ایشان انجام شد.
موزۀ تحقیقات دیرینه‌شناسی بر اساس استانداردهای جهانی طراحی شده است؛ یعنی با یک موزه و در عین حال واحد تحقیقاتی مواجهیم.
در بخش آموزش عموم جامعه، وظیفۀ اصلی واحد تحقیقاتی، نشر علم فسیل‌شناسی است. هم‌چنین بخش موزه، در سطح جهانی یک بخش آموزشی شناخته شده است.