آخرین اثر ابراهیم حاتمی‌کیا در حالی در جشنواره سی و هشتم به روی پرده رفت که نشست خبری آن به یکی از پرحاشیه‌ترین و جنجالی‌ترین نشست‌های روزهای اخیر تبدیل شد.

کارگردان بزرگی است. با بسیاری از آثارش خاطره داریم. او جنگ و دفاع مقدس را به گونه دیگری به ما شناساند. هنوز «از کرخه تا راین» با آن موسیقی‌ ماندگار و داستان سوزناکش را کسی فراموش نکرده است. کجای سینما می‌توان اثری مانند آژانس شیشه‌ای یا به رنگ ارغوان یافت؟ این کارگردان نشان داده در ساخت مجموعه‌های تلویزیونی هم مانند آثار سینمایی‌اش مهارت بسیار دارد و توانسته با نگاهی متفاوت و دغدغه‌مند سراغ سوژه‌های حساس برود. اما امروز به دلیل بهره بردن از امکانات خاص و همکاری‌اش با سازمان‌ اوج، گاهی به سفارشی‌سازی و وابسته بودن در میان اهالی رسانه و منتقدان متهم می‌شود. هرچند ابراهیم حاتمی‌کیا برای نسل‌های مختلف خاطره‌ساز است، اما با حاشیه‌ها و جنجال‌هایی که در سال‌های اخیر به پا کرده، نوع متفاوتی از خاطره‌سازی را در میان مردم و به خصوص علاقه‌مندان به خود و سینمایش ایجاد کرده است. حاشیه‌های به وجود آمده سال‌های اخیر از سمت این کارگردان را که معمولا با اعتراض وی همراه بوده است، مرور می‌کنیم. جشنواره سی و دوم؛ هیئت انتخاب خواب بوده است در جشنواره سی و دوم ابراهیم حاتمی‌کیا با فیلم «چ» حضور داشت. این کارگردان در نشست خبری فیلم «شیار ۱۴۳» حضور پیدا کرد و به دفاع محکم و همه جانبه از این اثر سینمایی و انتقادی شدید از هیئت انتخاب جشنواره پرداخت. او با اعلام اینکه شیار ۱۴۳ مظلومانه با این کیفیت ساخته شد و حرفی که می زند همه ما را متاثر کرده است، به هیئت انتخاب تاخت و چنین عنوان کرد: «این چه ترکیبی در هیئت انتخاب است که به چنین انتخابی منجر می‌شود. این برای من مساله است. چه خوابی برای این دوستان رخ داده که این دوستان نتوانستند این فیلم را در جشنواره تحمل کنند و عوامل آن مجبور به لابی برای حضور در جشنواره شوند. این بچه‌ها تازه وارد سینما شده‌اند، پشتوانه بزرگی ندارند، وزیر وقت با آنها عکس یادگاری می‌گیرد اما بودجه‌ای به آنها نمی‌دهد.» وی در ادامه افزود: «این دوستان هئیت انتخاب یا خواب بوده‌اند که این فیلم را ندیده‌اند و یا در احوالات دیگری بوده‌اند، اما اگر معتقد شویم که حق آنهاست که انتخاب کنند و این فیلم را به جشنواره نفرستند، باید بگوییم که وای بر این سینما.» نشست خبری فیلم چ هم به دور از حاشیه نماند و ابراهیم حاتمی‌کیا در این نشست واکنش‌های تندی در قبال نظرات منتقدان نشان داد. او در مقابل پرسش خبرنگاری که پرسید این فیلم بازگشت همیشگی شما به دفاع مقدس است، گفت: من فیلمسازم و هر چیزی که می‌سازم همینی است که می‌بینید، این قدر مرا در قالب‌های سخت خودتان جا ندهید. حاشیه ها به اینجا منتهی نشد. بلکه فرزند شهید احمد کشوری به نحوه پردازش به نقش این شهید در فیلم چ اعتراض کرد و برخی از شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی کرد هم به انتقاد  از این اثر سینمایی پرداختند. جشنواره سی و چهارم؛ برگ سیاهی برای دوستان است حاشیه‌های حضور ابراهیم حاتمی‌کیا با رد نشدنش از فرش قرمز در جشنواره آغاز شد. در فستیوال سی و چهارم این کارگردان از روی فرش قرمز عبور نکرد. در نشست خبری درباره این موضوع از حاتمی‌کیا سوال شد و گفت: «در حالت کلی حال و هوای فرش قرمز و فضاهای اینچنینی را ندارم و حتی خجالت می‌کشم. شرایط به شکلی است که مانند کراوات که برای برخی حرام است و برای برخی نیست، فرش قرمز هم برای من حرام است» وی در این نشست خطاب به منتقد جلسه گفت: «توضیح بدهید چرا بعضی از منتقدان اینقدر مریض هستند؟» که این جمله موجب اعتراض منتقدین حاضر در نشست خبری شد. سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد و بهترین جلوه‌های ویژه میدانی و جلوه‌های ویژه بصری، دست‌آورد فیلم «بادیگارد» حاتمی‌کیا از این جشنواره بود.  اما این کارگردان در مراسمی که با حضور خانواده‌های شهدا برای تجلیل از او در آخر بهمن ماه برگزار شد، در انتقاد از سیاستگذاری‌های جشنواره سی و چهارم و رییس وقت سازمان سینمایی و نادیده گرفتن اثرش در جشنواره فجر به سخنرانی پرداخت. خلاصه‌ای از سخنان او به این شرح است: من می‌شنوم که آقای حجت‌الله ایوبی رییس سازمان سینمایی در جایی بیان می‌کند که هر کس به جشنواره فجر علاقه ندارد به این جشنواره نیاید. من با شنیدن این حرف احساس کردم که او، خود را صاحبخانه می‌داند در حالی که من فکر می‌کنم که آقای ایوبی یک مستاجر چند ساله است. خدا کند به او صدارت سفارت فرانسه را بدهند و بگذارد ما هم در عالم سینما کار خود را انجام دهیم. من معتقد هستم جشنواره امسال برگ سیاهی برای دوستان بود. جشنواره فجر به افرادی چون ما تعلق دارد و من خود را در میان این خانواده یکی از صاحبخانه‌ها می‌دانم.  جشنواره سی و ششم؛ شکایتم را به خدا می‌برم هر چند که حاشیه و جنجال برای «به وقت شام» در همان نشست خبری آغاز شد، اما بسیاری حتی مردمی که تنها به عنوان یک برنامه عادی اختتامیه سی و ششمین جشنواره فیلم فجر را از شبکه نمایش می‌دیدند، با چهره جدیدی از حاتمی‌کیا مواجه شدند. چهره‌ای برافروخته، معترض و ناراحت که همه را متعجب کرد. حاتمی‌کیا هنگام دریافت سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از این رقابت گفت: «من فیلمساز وابسته‌ام. من فیلمساز این نظامم. من ۳۰ سال است که روی این سن می‌آیم و می‌روم، بار اولم نیست. باید تقدیر کنم از سازمان اوج که واقعا سربازان گمنام هستند.» وی در ادامه گفت: «حاج قاسم سلیمانی می‌گوید من برای «به وقت شام» گریه کردم. اما اُف بر آن کسی که می‌گوید این فیلم کمدی است. من افتخار می‌کنم فیلمی درباره مدافعان حرم ساخته‌ام و افتخار می‌کنم بابت ساخت این فیلم از عزیزی مثل حاج قاسم سلیمانی هدیه گرفتم. من اعتراض می‌کنم به تلویزیون. من از مسئولان شبکه ۲ و ۳ شکایتم را به خدا می‌برم. این لجبازی و نگاه زشت را به خدا شکایت می‌برم.» این اعتراضات، واکنش‌های بسیاری را به خصوص در فضای مجازی به وجود آورد. بسیاری از واکنش‌ها با این پرسش مطرح شد که دقیقا او به چه چیزی اعتراض کرد، علت فریادهایش چه بود و ... . جشنواره سی و هشتم؛ چرا به من گیر می‌دهید؟ جشنواره سی و هشتم که تا روز جمعه تقریبا بدون حاشیه و بدون جنجال سپری شده بود، روزی پر التهاب را پشت سر گذاشت. حاتمی‌کیا که در این نشست با موضع قبلی نسبت به انتقادها و سوال‌های خبرنگاران حاضر شده بود، درباره انتقاداتی که نسبت به «خروج» در روزهای اخیر مطرح شده بود بیان کرد: «من نگران هجمه‌ها نبودم. همیشه این موضوع وجود دارد انواع طیف‌های مختلف مخالف وجود دارد. برخی می‌توانند فیلم را دوست داشته باشند برخی نه. اما از بی‌ادبی خوشم نمی‌آید.» وی سپس خطاب به منتقدان گفت: «گناه ما چیست که فیلم می‌سازیم؟ چرا دادگاه تشکیل می‌شود؟ چرا جنس نوشته‌ها و واکنش‌ها دادگاهی شده‌ است. این چه زبان بی‌حیایی برای من سرباز است؟ چرا بی‌حیا می‌شویم؟ به من می‌گویند دهه‌ات گذشته؛ جمله خودم را به خودم پس می‌دهید؟ روزی که علی حاتمی رفت، آیا جایش پر شد؟ ما کنار برویم؟ لذت می‌برید از این رفتار؟ از این ور و آن ور این واکنش‌ها وجود دارد.» این کارگردان ادامه داد: چرا سال به سال سخت‌تر می‌شود. چرا فضا را این شکلی کردید که مثل فشار قبر است. انصاف کنید عمرم را بابت هر فیلم می‌گذارم برای هیچ فیلمی کم فروشی نکرده‌ام. به نظر ساده می‌آید تراکتور را میان خیابان بیندازید ولی چرا اینگونه با بی‌حیایی حرف می‌زنید. چرا به من گیر می‌دهید؟ این اشکال بزرگ است، از کنار هم بودن افتخار کنید ما سربازان فرهنگی این نظام هستیم.

گزارش از هنگامه ملکی