به گزارش هم‌نوا، داستان از جایی شروع شد که مدیر پایگاه جهانی بازار تبریز پس از ۱۳ سال تغییر کرد، تا اینجای کار  اتفاق عجیبی رخ نداده و مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشکری آذربایجان شرقی هم بر این باور است که تغییرات مدیریتی در این پایگاه آن هم پس از ۱۳ سال چندان قابل توجه نیست و رسانه‌ها شلوغش کرده‌اند!

 نکته قابل توجه ماجرا اینجاست که زمزمه‌هایی مبنی بر دخالت برخی از مسئولان استانی به ویژه تعدادی از نمایندگان مجلس در این تغییر مدیریتی به دلیل مقاومت مدیر سابق پایگاه جهانی بازار تبریز در برابر لوله‌کشی برای گازرسانی به این مجموعه تاریخی وجود دارد که در صورت صحت داشتن موضوع، می‌توان پی برد که رسانه‌ها خیلی هم شلوغش نکرده‌اند؛ مگر اینکه چنین اقدامی در مجموعه‌های تاریخی مشابه انجام شده باشد؛ اما از آنجایی که تبریز همیشه شهر اولین‌ها بوده، شاید مسئولان مربوطه به دنبال ثبت اولینی دیگر در این شهر با لوله کشی و گازرسانی به بازار تاریخی تبریز هستند.

با وجود مانور رسانه‌ها بر این تغییر مدیریتی در پایگاه جهانی بازار تبریز، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در گفتگو با سرخاب با تکذیب این حواشی، آن را بی‌اساس عنوان کرد و گفت: حتی ریاست جمهوری، وزیر، استاندار و مدیرکل هم عوض می‌شود و تغییرات مدیریتی طبیعی بوده و آقای اسمعیلی (مدیر سابق پایگاه جهانی بازار تبریز) یکی از همکاران بسیار خوب و کارشناس ما است که ۱۳ سال مدیر پایگاه بود که زمان طولانی است، معمولا دوره‌های مدیریتی پنج یا شش سال بیشتر طول نمی‌کشد و این‌ تغییرات طبیعی هستند، ایشان هم انشاالله در بخش دیگری از اداره کل مدیر خواهند شد. بنده الان مدیرکلم، اما ممکن است مدتی بعد از من خواسته شود تا در حوزه دیگری کار کنم. این تغییر تصمیم جمعی وزارت و استان بوده و پایگاه‌ها هم با استان و هم با وزارتخانه در ارتباط هستند. آقای زواری که معاون آقای اسمعیلی و از کارشناسان خبره است، به جای او در پایگاه فعالیت خواهد کرد.

احمد حمزه‌زاده، تمامی زمزمه‌های مطرح شده در برخی رسانه‌ها مبنی بر دخالت تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در این تغییرات مدیریتی را مطالب حاشیه رسانه‌ای عنوان کرد و افزود: مراسم تودیع و معارفه روز یکشنبه، بیست و پنجم تیر ماه با حضور مدیر پایگاه‌های کشوری انجام خواهد شد و نمی‌دانم چرا حوزه مطبوعات به مسئله‌ی طبیعی تغییرات مدیریتی که جزو لاینفک سیستم مدیریتی است، پرداخت می‌کنند؛ هر مدیری سر کار می‌آید و پس از مدتی رفته و مدیر دیگری به جای آن می‌آید.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا ما در آینده شاهد لوله کشی و گازرسانی به مجموعه بازار تاریخی تبریز خواهیم بود یا نه و موضع میراث فرهنگی در این مورد چیست، اظهار کرد: این‌ بحث‌ها فنی و تخصصی هستند و بنده نه در این مورد بحث می‌کنم نه به این بحث‌ها وارد می‌شوم؛ این مورد کارگروه ویژه خود را داشته و همه چیز توسط مشاور در دست بررسی بوده و این چیزی نیست که یک نفر بتواند در این مورد اظهار نظر کند و باید گروهی بررسی شود.

اظهار نظر مدیر کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی تا اینجای کار بی‌نقص و منطقی به نظر می‌رسد، اما آیا کارگروه‌های تخصصی بهره‌مند از مشاوران و کارشناسان متخصص وضعیت بازار تبریز را به تازگی رصد نکرده‌اند؟ افزایش روز افروزن تعداد کافه رستوران‌های مشابه هم در بطن بازار تاریخی تبریز و شاهکارهایی مانند نصب آسانسور در رستوران برای یک استکان چای و یک دیس چلوکباب بیشتر از چشم عابران سر به هوا هم دور نمانده، چه رسد به کارگروهی تخصصی که علم و تجربه بیشتری دارند، هر روز رنگی بیشتر و دخالتی بیشتر بازار تبریز را از اصالتش دور و دورتر می‌کند تا ریشه خاطرات چندین نسل را بخشکاند و از بازار تبریز چیزی جز چندین حجره رستوران نو نوار و مدرنیزه شده و سلفی با باقلوا و چای نماند. آیا داغ ارک و کج سلیقگی در مسجد کبود برای مردم تبریز و دوستداران میراث فرهنگی کافی نبود؟ پس داغ بر روی داغ چرا؟ این دو اثر تاریخی در طول دوره‌های مدیریتی مختلف به قدری از هویت و معماری اصلی‌شان دور شدند که از لیست آثار منتخب برای ثبت در یونسکو خط خوردند و شهر اولین‌ها نه تنها اثر جدیدی برای افزودن به آثار ثبت شده در یونسکو ندارد، بلکه دارد آثار ثبت شده را هم از آن خارج می‌کند.

پس از لوله‌کشی در مسجد کبود و نصب آسانسور در بازار، چشم‌مان روشن شد به مبحث پرحاشیه گازرسانی و لوله‌کشی در بازار تبریز، این ایده بی‌نظیر هم نظرات موافق و مخالف زیادی را برانگیخته و مدیرکل میراث فرهنگی استان هم از بررسی این مهم در کارگروهی تخصصی خبر داده و از این جمله چنین برداشت می‌شود که چنین اقدامی چندان هم غیرمحتمل نبوده و در صورت موافقت کارگروه و مشاور، شاهد لوله‌کشی در بازار تاریخی تبریز هم خواهیم بود.

بیایید عینک بدبینی را از چشم‌مان برداریم و زیادی شلوغش نکنیم، قطعا در صورت لوله‌کشی و گازرسانی به بازار تبریز از چندین تیم کارشناسان کمک گرفته می‌شود و الکی که نیست، اما تکلیف موتورخانه سرای امیر که سال‌ها قبل هزینه‌ای گزاف برای آن صرف شد، چه می‌شود؟ آیا هیچ جبری برای ملزم شدن اصناف به استفاده از سیستم حرارت مرکزی وجود ندارد؟؛ قطعا که سرمایه‌داری بیشتر از تاریخ و سرمایه معنوی می‌ارزد. لوله‌کشی در بیشتر مجموعه‌های مشابه بازار تبریز، ممنوع بوده و در جایی مثل ماسوله که مردم در خانه‌هایشان زندگی می‌کنند نیز چنین امکانی فراهم نیست.

دکتر احد نژاد ابراهیمی، رئیس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز در پاسخ به این سوال که آیا در شرایط فعلی می توان نسبت به گازرسانی در بازار تاریخی تبریز اقدام کرد به سرخاب می‌گوید: این سوالی کلی است و جواب بله یا خیر ندارد، استفاده از گاز در زندگی امروزی ضروری نظر می‌رسد  و همه بخش‌های جامعه تلاش می‌کنند تا از این نعمت الهی برای بهینه زندگی کردن خود بهره ببرند، اما هر نعمتی برای داشتن راحتی و آسایش متداوم، نیازمند تمهیدات فراوانی است؛ با وجود آسایش ناشی از مصرف گاز در زندگی امروزی، علمی مورد استفاده قرار نگرفتن آن، مخاطرات جبران‌ناپذیری خواهد داشت.

وی در ادامه می‌افزاید: تخریب‌های ناشی از عدم رعایت اصول و معیارهای گازکشی، روزانه و در قالب اخبار مختلف شنیده می‌شود و اهمیت رعایت اصول تا جایی است که وزارت مسکن و شهرسازی، مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان را به ضوابط و مقررات گازرسانی طبیعی اختصاص داده و برای آن مقررات و ضوابطی را مشخص کرده است. همه کسانی که متخصص امور ساختمان هستند به نیکی می‌دانند آنچه مقررات ملی ساختمان را از سایر اسناد بالادستی و آیین نامه‌ها متمایز می‌کند، الزامی بودن، اختصاری بودن و سازگار بودن آن با شرایط نیروی انسانی، کیفیت و کمیت مصالح ساختمانی، توان اقتصادی و اقلیم و محیط است.

وی می‌گوید: در حقیقت مقررات ملی ساختمان مجموعه‌ای از حداقل‌های مورد نیاز از بایدها و نبایدهای ساخت و ساز بوده که قانونگذار در اجرای ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مامور تهیه این مقررات شده است؛ دقت بفرمایید عرض کردم این مقررات حداقل‌های ضوابط ساخت و سازها را در نظر می‌گیرد؛ حال اگر بند 17 مبحث هفدهم مقررات ملی که در خصوص تقسیم‌بندی ساختمان‌ها صحبت می‌کند ساختمان‌ها را به سه دسته ساختمان های مسکونی، عمومی و خاص تقسیم می‌کند و ساختمان‌هایی همچون بازار تاریخی تبریز، موزه‌ها، بناهای خاص مثل کتابخانه‌ها و مرکز اسناد و حتی ساختمان‌های آموزشی جزو ساختمان‌های عمومی و خاص دسته بندی می‌شوند، قانونگذار در مورد ساختمان‌های عمومی و خاص که مورد استفاده عام و عموم بوده به صراحت اعلام کرده که علاوه بر ضوابط پیش بینی شده در مقررات ملی، عوامل متعدد دیگری که در مورد این نوع ساختمان‌ها ایجاب می‌کند که در ساختمان‌های این چنینی ضرایب ایمنی بالاتری در مقابل خطرات ناشی از اتفاقات غیر مترقبه یا استفاده نادرست از گاز طبیعی اعمال گردد؛ از جمله با توجه به خطرات اصلی مرتبط بر کاربرد غلط گاز طبیعی مانند آتش سوزی، انفجار، گازگرفتگی و یا انواع حوادثی که ممکن است در ساختمان‌های عمومی و خاص روی دهد و منجر به آسیب رساندن به سیستم لوله‌کشی گاز ساختمان شود، همچنین مواردی که حاضران در ساختمان مجبور به فرار دسته جمعی و هجوم به طرف راه‌های خروج می‌گردند.

نژادابراهیمی می‌افزاید: مشاوران ذی‌ربط موظف هستند تمامی احتمالات فوق را مدنظر قرار داده و علاوه برمندرجات این بخش، در صورت ضرورت سایر شرایط ویژه ساختمان را نیز در ارتباط با خطرات گاز بررسی کنند. به صراحت ذکر شده که لازم است تمامی شرایط مورد بررسی جامع و کامل قرار گیرد، پس نباید بازار تاریخی تبریز را یک ساختمان معمولی و عادی در نظر گرفت، چون علاوه بر مسایل فنی، از نفایس ملی و جهانی است؛ مگر ما چند تا بازار تاریخی داریم که در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است. الان بنده اطلاع دارم که اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان به همراه پایگاه بازار تاریخی تبریز قراردادی با شرکت عمارت خورشید برای بررسی ابعاد گاز رسانی به بازار را در برنامه خود دارد.

مدیرعامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی تبریز با بیان اینکه مشکل گاز مربوط به امسال و سال گذشته نیست، می‌گوید: مشکل گرمایش بازار یک مشکل قدیمی و مطالبه چندین ساله بازاریان بوده و یادم می‌آید سال 1382 زمانی که حقوق بنده به عنوان یک کارشناس 120 هزار تومان بود، اداره کل میراث فرهنگی استان با مهندسان مشاور سختاب قراردادی به مبلغ 17 میلیون تومان (معادل حقوق 150 ماه یک کارشناس) برای بررسی و ارایه راهکار بست و نتایج آن بست و پیشنهاد شش موتورخانه مرکزی برای کل بازار تاریخی تبریز بود و یک موتورخانه بصورت پایلوت در سرای امیر اجرا و تجهیز گردید و الان تجهیزات آن مانند دیگ و کویل و مشعل و همه این‌ها در موتورخانه حیاط سرای امیر بازار تاریخی تبریز موجود است؛ من نمی‌دانم چرا نهادهای نظارتی در این قبیل موارد هیچ وقت ورود نکردند.

وی تاکید می‌کند: دولت وظیفه خود را در این مورد انجام داد، ولی بازاریان به خاطر سود و خودخواهی بیشتر حاضر به تمکین نشدند و همان افراد امروز مدعی کم کاری دولت هستند، دولت چکار باید می‌کرد. ای کاش یک بار نهادهای نظارتی فارغ از فشارهای پوپولیستی این موضوع را بررسی می‌کردند و  به مردم گزارش می‌دادند. عدم تمکین چند فرد بازاری نباید منجر به عدم اجرای طرح می‌شد و این مشکل در صورت پیگیری طرح به شکل امروزی نبود.

این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه چرا میراث فرهنگی با گازرسانی مخالفت نمی‌کند؟، بیان می‌کند: این مورد را باید از متولیان و مدیران میراث فرهنگی بپرسید، ولی مطابق آنچه در رسانه‌ها خوانده‌ام وزیر در جمع بازاریان تبریز، قول گازرسانی داده است که اگر چنین خبری درست باشد، باید نگران وضعیت بازار بود؛ چرا که بازار تاریخی تبریز ارزش جهانی دارد و ای کاش وزیر محترم به وظایف قانونی خود عمل می‌کرد و مشکل و مطالبه بازاریان را برطرف می‌کرد، نه اینکه امری کارشناسی نشده را که مشاور نظر نهایی را نداده و در شورای راهبردی، شورای فنی استان و کشور به تصویب نرسیده است، وعده می‌داد.

او می‌افزاید: از نظر کارشناسی، فنی و مهندسی و آیین نامه‌های نظام مهندسی، اداره گاز، بحران و آتش نشانی به هیچ وجه امکان گازرسانی به بخش‌هایی از بازار وجود ندارد و این ربطی به میراث فرهنگی و نظارت کارشناسان این حوزه ندارد، الان وزارت آموزش و پرورش و علوم اعلام می‌کنند که مطابق ضوابط، استفاده از شعله مستقیم گاز در کلاس‌های درس و فضاهای آموزشی ممنوع است یا اداره گاز استفاده از شعله مستقیم در واحدهای تجاری مجتمع‌های تجاری را ممنوع اعلام می‌کند؛ چرا هیچ وقت وزارت آموزش و پرورش و علوم را تخطئه و مجاب نمی‌کنید که حتما باید گازرسانی مستقیم در کلاس‌ها را مجاز اعلام کند؛ چون عواقب آن را درک می‌کنید.

مدیرعامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی تبریز ادامه می‌دهد: مطابق مقررات ملی ساختمان استفاده از شعله مستقیم منوط به تامین هوای تازه است؛ سوال این است و هیچ ارتباطی به میراث فرهنگی هم ندارد، کجا و در قالب چه مطالعاتی این ضوابط بررسی شده است، آیا زیرساخت‌های آتش نشانی، مدیریت بحران و مانند این‌ها مشخص شده است و آیا هر اداره مسئولیت‌های لازم را پذیرفته است؟ وقتی خاموشی یک آتش‌سوزی ساده در بازار، سه روز طول می‌کشد با چه ضوابطی تصمیمی به این مهمی، خیلی ساده از طرف وزیر گرفته شده است؟ تازه بعد از ضوابط فنی، نوبت در نظر گرفتن ضوابط منظری، فنی و اجرایی حوزه میراث فرهنگی است.

رئیس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز متذکر می‌شود : انشعاب‌گیری‌های غیراصولی و نا ایمن، سیم‌کشی‌های نامنظم و غیراستاندارد ازجمله ناایمنی‌های بازار سرپوشیده است که ازسوی کارشناسان، مستندسازی و به مراجع مربوط اعلام و هشدار داده شده‌ است. نظر کارشناسان حوزه میراث فرهنگی بر تعبیه سامانه گرمایشی مناسب برای بازار استفاده از وسایل گرمایشی بدون شعله و سامانه حرارت مرکزی بوده و این را بهترین گزینه برای این موضوع است؛ چرا که جدای از مسائل فنی، مشکلات آسیب منظری هم برای بازار پیش خواهد آمد.

این استاد دانشگاه و فعال حوزه میراث فرهنگی با اشاره به تعبات گازرسانی غیر اصولی برای بازار تبریز، خاطرنشان می‌کند: دولت جمهوری اسلامی در زمان ثبت بازار تاریخی در فهرست آثار جهانی تعهداتی به یونسکو در خصوص مدیریت، حفاظت و نگهداری از بازار تاریخی داده است که در قالب پروتکل‌ها و منشورهای بین‌المللی باید متعهد به اجرا باشد؛ کسانی که کوچکترین آگاهی نسبت به حقوق بین‌الملل داشته باشند، می‌دانند قوانین تفاهم نامه‌های بین‌المللی مصوب در مجالس ملی هم مثل قوانین ملی لازم‌الاجرا بوده و ایران هم با تصویب مجلس شوری ملی در سال 1327 پذیرفته است که کمیسیون ملی یونسکو داشته باشد و این همکاری‌ها را رصد می‌کند. در صورت کوتاهی و یا تخلف از تعهد در زمینه حفاظت، نگهداری و مدیریت آثار جهانی و احساس آن توسط یونسکو، این مجمع برای اصلاح آن‌ها وارد می‌شود و در صورت عدم اصلاح، ابتدا اثر به فهرست آثار در معرض خطر منتقل شده و بعد از آن از ثبت جهانی خارج می‌شود.

او تاکید می‌کند: در مورد بازار تاریخی تبریز به دلیل برخی از اتفاقات و ساخت و سازهای پیرامون آن همیشه این نگرانی وجود دارد که یونسکو و کارشناسان بین‌المللی به مساله ورود کنند، در خصوص گازرسانی و لوله‌کشی نیز به دلیل آسیب‌های فنی، منظری و ساختاری به بدنه بازار و تغییر الگوی تجارت شکی نداشته باشید که این مسئله ورود یونسکو به مساله را در پی خواهد داشت.

مدیرعامل انجمن دوست‌داران میراث فذهنگی تبریز در پاسخ به اینکه آیا امکان دارد که بازار تاریخی تبریز از فهرست آثار جهانی خارج شود، می‌گوید: البته امیدوارم این اتفاق نیفتد؛ ولی با روند در پیش گرفته شده، این احتمال زیاد است؛ اما یک توصیه به تمامی عزیزان اعم از وزیر، معاون میراث فرهنگی کشور، استاندار و معاونان محترم و مدیر کل میراث فرهنگی استان و سایر عوامل مدیریتی شهر تبریز دارم؛ اگر چنین تصمیمی دارید و می‌خواهید به هر قیمتی گاز را علیرغم نظرات کارشناسی به بازار تبریز وارد کنید، این نکته را در نظر داشته باشید که همه مسئولیت چنین اقدامی را در آینده بپذیرند و اگر خدایی ناکرده بازار از فهرست آثار جهانی خارج شد و ضربه‌ای ملی به شاکله نظام مقدس جمهوری اسلامی در بین‌الملل وارد شد، همگی در آن زمان هم این شجاعت و صداقت را داشته باشید و بگویید که ما این کار را انجام دادیم.

بر اساس این گزارش، مجموعه مسقف بازار تبریز با یک کیلومتر مربع وسعت در ۲۵ شهریور ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۹۷ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۲۰۱۰ نیز این مجموعه با شماره ثبت ۱۳۴۶ به عنوان یکی از میراث جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این بازار تاریخی تبریز با داشتن حدود پنج هزار و ۵۰۰ باب حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ باب سرا، ۲۵ باب تیمچه، ۳۰ باب مسجد، ۲۰ باب راسته و راسته‌بازار، ۱۱ باب دالان، ۵ باب حمام و ۱۲ باب مدرسه به ‌عنوان اصلی ‌ترین مرکز داد و ستد مردم تبریز و ایران شناخته می‌شود.