نگارنده: حامد خسروشاهی 
◽️ پس از جنگ دوم قره باغ ، ارمنستان وارد یک بحران داخلی شد. نخست وزیر «نیکول پاشینیان» که مدتهاست فشار مخالفان و درخواست‌های آنان را برای استعفا نادیده می‌گرفت، سرانجام اعلام کرد تصمیم خود را برای استعفا گرفته است و دولت و مخالفان برای برگزاری انتخابات زودهنگام در تاریخ 20 ژوئن 2021 (30 خرداد) به توافق رسیدند. 
◽️ مسلم است که پیروزی آذربایجان در 44 روز یک شکست بزرگ برای ارمنستان بود. در این جنگ، جمهوری آذربایجان بدون جنگ، مطابق با توافق‌نامه آتش‌بس که در 10 نوامبر 2020 به امضای پوتین، علی‌اف و پاشینیان رسید، آغدام، کلبجر و لاچین را به دست آورد. پس از آتش بس، رهبران سیاسی ، ارتش و مردم ارمنستان دچار یک سرخوردگی ملی شدند. 
◽️ سلسه اتفاقاتی که به توافق برگزاری انتخابات زودهنگام منجر شد، با برکناری ژنرال گاسپاریان رئیس ستاد کل ارتش توسط پاشینیان و عدم تایید این تصمیم توسط سرکیسیان رئیس جمهور ارمنستان شتاب گرفت. در ادامه این فرایند، از آنجایی که اخیراً فشارها به پاشینیان توسط مخالفان افزایش یافته است، او که از پایگاه اجتماعی مردمی خود مطمئن به نظر می‌رسد، انتخابات زودهنگام را به عنوان یک راه حل برای برون‌رفت از بحران داخلی پیشنهاد کرد. البته او اعلام کرد که سمت نخست‌وزیری را تا 20 ژوئن 2021 که تاریخ انتخابات است، ادامه خواهد داد ، حتی اگر تصمیم گیری در مورد انتخابات زودهنگام گرفته شود. پس از آنکه پاشینیان تصمیم به انتخابات زودهنگام گرفت، تظاهرات خیابانی مخالفان هم پایان یافت. 
◽️ فشار زیادی از سوی نیروهای مسلح ارمنستان بر پاشینیان وجود دارد که نمونه آن را در تحقیر پاشینیان از سوی رئیس ستادکل پس از بیان موضوع «عمل‌نکردن موشک‌های اسکندر روسی در جنگ با آذربایجان» توسط نخست‌وزیر روی داد می‌توان دید و یا حتی بعدتر در درخواست ژنرال‌های ارتش برای کناره‌گیری او. 
◽️ اما روسیه در این فرایند نقش مهمی دارد. این کشور در وقایع داخلی اخیر موضع صریح و جانبدارانه نگرفته است، هرچند حالا همه و از جمله خود پاشینیان خوب می‌دانند بدون جلب نظر مسکو، حتی اگر کسی قدرت را در ایروان به دست بگیرد، کاخ قدرت او استحکام چندانی نخواهد داشت. تاکنون روسیه نه از نیروهای مسلح و نه از پاشینیان حمایت صریح نکرده و موضع بینابینی گرفته است. روسیه نمی‌خواهد بیش از حد خود را درگیر وقایع داخلی این کشور کند چون می‌داند دموکرت‌ها که فقط چند هفته است قدرت را در آمریکا به‌دست گرفته‌اند، از لحظه درگیرشدن روسیه با این حوادث، سعی در رویارویی با رقیب دیرینه خود یعنی روسیه خواهند داشت و طرف مقابل مسکو را خواهند گرفت. برخی معتقدند در منطقه، یک بازی بین روسیه و ایالات متحده آمریکا در حال انجام است و پس از برگزاری انتخابات زودهنگام، علاوه بر این که بحران داخلی حل نخواهد شد، منطقه دوباره در تضاد خواهد رفت. در طی اتفاقات اخیر، در ارمنستان وضعیتی حاکم بود که نه همراهی کامل دولت مستقر با روسیه دیده می‌شد و نه رودررویی مستقیم با این قدرت شرق. از آنجا که چنین درگیری وجود نداشت، غرب نتوانست آنچه را که می‌خواست از منطقه بدست آورد و دخالت مستقیمی در قفقاز بکند. مشخص است که این اتفاقی خوشایند برای روسیه بود. با این حال، تحولاتی که به دلیل انتخابات زودهنگام پیش‌بینی می‌شود، ممکن است به درگیری و رویارویی روسیه و غرب در ارمنستان بیانجامد.
◽️ غرب با استفاده از بهانه انتخابات، بازی را در منطقه دنبال خواهد کرد. برای درک بهتر این گزاره بایستی به سابقه جو بایدن در دوره سناتوری و معاونت باراک اوباما برگشت و حمایت‌های صریح او از ارمنستان و کمک به تصویب کمک‎‌های اقتصادی ایالات متحده به این کشور فقیر در قفقاز جنوبی را به یاد آورد. روسیه هم برای جلوگیری از هرگونه درگیری و ناآرامی در منطقه تلاش خواهد کرد و به تداوم سردرگمی دامن نخواهد زد چرا که چنین حالتی مطلوب روسیه نیست. با این نگاه، تماس تلفنی پوتین با روبرت کوچاریان رئیس‌جمهور اسبق ارمنستان و دوست نزدیک رئیس‌جمهور روسیه که پاشینیان به اتهام فساد او را زندانی کرده بود و همچنین دیدار با پاشینیان در مسکو را می‌شود بازی پوتین با دو جناح رقیب برای آرام‌کردن فضا تحلیل کرد. 
◽️ کریسمس 2018، زمانی که روبرت کوچاریان در زندان بود ولادمیر پوتین، به مناسبت سال نو به او پیام تبریک داد. پاشینیان معترض شد و پوتین جواب داد که او دوست قدیمی من است؛ پاشینیان گفت «متأسفم که دوست فاسدی دارید». 
◽️ ترکیه و جمهوری آذربایجان نگرانند نیز که درصورت قدرت گرفتن مخالفان پاشینیان و جناح به اصطلاح قره‌باغی الاصل، این کشور تجهیز مجددی برای جنگی دیگر با آذربایجان انجام دهد و توافقنامه صلح را نادیده بگیرد. در صورت وقوع چنین رویکردی در ایروان نیز ممکن است برخی از لفاظی ها درباره خاتمه توافق مورد نظر انجام شود، با این حال، به دلیل ضمانت روسیه، گمان نمی‌رود در این مورد اختلاف نظر وجود داشته باشد. 
◽️ یکی دیگر از مواردی که نباید در تحلیل اوضاع آن را نادیده گرفت، احتمال پیروزی  اسمی در انتخابات است که روسیه هرگز انتظار نداشت بتواند برنده شود. این امر فقط در یک صورت قابل وقوع است و آن حمایت همه‌جانبه ایالات متحده آمریکا از یک کاندیدا است. واشنگتن البته سعی خواهد کرد مسکو را از این طریق محاصره کند. 
◽️  17 حزب مخالف که در حال مدیریت مشترک یک کارزار ضد دولتی هستند، احتمال تقلب گسترده در انتخابات پیش از موعد را مطرح کرده‌اند که همین نشانه‌ای است از احتمال عدم پذیرش نتیجه انتخابات در صورت پیروزی مجدد پاشینیان و هم‌حزبی‌هایش در انتخابات پیش از موعد. در صورت چنین انفاقی مسلم است که مردم ارمنستان بیشترین آسیب را خواهند دید. 
◽️  پس از جنگ قره باغ، مخالفان و به‌ویژه طرفداران روسیه در ارمنستان، رئیس جمهور سابق ارمنستان «رابرت کوچاریان» را به عنوان یک چهره سیاسی که امکان سامان‌دادن اوضاع و بازگشت به روابط گرم با مسکو و در عین‌حال لابی ارامنه در آمریکا را داراست،  مطرح کردند. مخالفان «تر پطروسیان» را به رهبری موقت برگزیدند و او تظاهرات‌ها علیه دولت را به دست گرفت. ادعاهای او علیه پاشینیان، فضای کشور را بیش از پیش بدتر کرد. پاشینیان در پاسخ به ادعاهای پطروسیان مبنی بر اینکه «او با ضمانت های قانونی به کشور دیگری پناهنده خواهد شد، اظهار داشت که حتی اگر مردم تصمیم به تیراندازی به او بگیرند، در زیر آن دیوار آتش خواهد ایستاد و کشور را ترک نخواهد کرد.»

◽️  پاشینیان به انتخاب مجدد خود امیدوار است؛ قبول خواست‌های مسکو و همچنین رضایت از دیدار  19فروردین با پوتین، این امید را به پاشینیان و جناح موسوم به «اقدام من» داده است که ر وسیه فضای مخالفان را آرام خواهد کرد. او در نشستی با اعضای انجمن وکلای ارمنی روسیه در مسکو اظهار داشت: «به مدت سه ساعت و نیم، بسیاری از مسائل را با ولادیمیر پوتین در میان گذاشتیم؛ با وجود امضای هیچ سندی، جلسه مثمر ثمر بود؛ ما در مورد بسیاری از توافقات از جمله اجرای توافق نامه های امضا شده بحث کردیم.» 
◽️  تجمعات حمایتی از پاشینیان هم همزمان با تجمعات مخالفان در ایروان برگزار شد و نشان داد که او هنوز عقبه مردمی خوبی را داراست و درصورت لزوم، توان بسیج هواداران خود و به صحنه آوردن آن‌ها را داراست. او انقلابی و طوفنده در میان هواداران خود سخن می‌گوید. 
برخی فعالان در شبکه‌های اجتماعی پس از سخنرانی عمومی آخر او نوشتند «اگر کسی نمی‌دانست فردی که در صحنه صحبت می‌کند 3 سال کشور را اداره کرده، فکر می‌کرد این سخنرانی درخشان رهبر مخالفانی است که مردم را علیه رژیم برانگیخته است.» 
◽️ فضای ترسیم‌شده نشان از آن دارد که پاشینیان شانس انتخاب مجدد در انتخابات زودهنگام را دارد، اما مشخص نیست که ارمنستان به سمت آرامش حرکت کند. همچنین احتمال دخالت و سوگیری آمریکا در این انتخابات وجود دارد.