به گزارش هم‌نوا، کیوان ساکت، آهنگساز صاحب‌سبک موسیقی ایرانی، میهمان تبریز بود تا پس از سال‌ها همکاری با شماری از چهره‌های مطرح موسیقی معاصر، این بار، یکی از خوانندگان آواز ایرانی را در تبریز همراهی کند.

اتابک عطری، خواننده‌ای که دو سال پیش در تبریز با حسام‌الدین سراج و اردشیر کامکار روی صحنه رفت، این بار، با گروه وزیری، آثاری از کیوان ساکت را به همراه چند اثر خاطره‌انگیز از تصنیف‌های قدیمی آذربایجان روی صحنه برد.

کنسرت گروه وزیری با حضور حسین خواجه‌امیری (ایرج) پیشکسوت آواز ایرانی، حسام الدین سراج خواننده شناخته‌شده موسیقی ایرانی و محمود فرهمند چهره شاخص تنبک‌نوازی، حس‌وحال خاطره‌انگیز را برای حاضران در سالن رقم زد.

ویژگی بارز اجرای ساکت و عطری را در برنامه اخیر، می‌توان در تصنیف‌محوری و پرهیز از خوانش قطعات آوازی طولانی دانست. ساکت در بخش آغازین کنسرت، به تنهایی روی صحنه رفت و پس از گرامی‌داشت یاد و خاطره شادروان اکبر گلپایگانی، قطعاتی را در افشاری، اصفهان و شور تکنوازی کرد. به نظر می‌رسد این آهنگساز نوگرا با این ابتکار خواست تا شور و شوق مخاطبان را برای شنیدن تکنوازی‌های زیبا، یک‌جا و کامل بر آورده کند تا ادامه کنسرت، با تمرکز بر تصنیف‌، فضای صمیمی‌تری داشته باشد.

در بخش دوم نیز، تصنیف‌های اجراشده، عمدتاً کوتاه و به دور از تکرارهای ‌بی‌مورد جملات و مصرع‌ها انتخاب شده بود تا مخاطب، با حوصله بیشتری، از تنوع و زیبایی قطعات لذت ببرد.

انتخاب سازهای مختلف زهی و کششی (تار، قانون، عود، فلوت، ویلن، کمانچه، تارباس) از دیگر نکات اجرا بود که در مجموع، فضایی متنوع و جذاب را پیش روی مخاطبان قرار داده بود. این در حالی بود که سه ساز کوبه‌ای (تنبک، دف و پرکاشن) سرعت، تحرک و پویایی قطعات را بالا برده بودند.

عطری نخستین تصنیف را در نوا و با شعری که مضمون عشق به ایران و تاریخ غمگین میهن داشت، آغاز کرد:

درین خاک زرخیز ایران‌زمین /  نبودند جز مردمی پاک‌دین

با این شعر نغز و زیبا (که در فضای مجازی به اشتباه، به فردوسی نسبت داده می شود) چراغ اول تصنیفها روشن شد. 

قطعات بعدی، اغلب حال‌وهوای اصفهان داشت و برخی تکنوازی‌های کوتاه به ویژه تار، قانون و کمانچه نیز به زیبایی آثار افزوده بود.  

قطعه دوم در اصفهان با شعر معروف سایه انتخاب شده بود که از نظر مضمون، ادامه غمها و شِکوه های تصنیف قبلی بود:

ﺩﻻ‌ ﺩﯾﺪﯼ ﮐﻪ ﺧﻮﺭﺷﯿﺪ ﺍﺯ ﺷﺐ ﺳﺮﺩ / ﭼﻮ ﺁﺗﺶ ﺳﺮ ﺯ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ

تصنیف سوم نیز همین روایت غمگین و گلایه‌آمیز را با شعر دیگری از سایه ادامه داد:

بهار آمد، گل و نسرین نیاورد /  نسیمی بوی فروردین نیاورد

قطعه چهارم، با بازخوانی یکی از تصنیف‌های زیبای شادروان بسطامی، یاد آثار قدیمی کیوان ساکت را برای علاقه‌مندان زنده کرد:

از این دریا از این دریا گل برآرید / به طوفان ها به طوفان ها پر بگشایید

این تصنیف، سروده‌ای از مرحوم بسطامی است که سال‌ها پیش به آهنگسازی ساکت و در آلبوم زیبایی با نام «بی‌کاروان کولی» منتشر شد.

قطعه پنجم، آغاز تصنیف‌های آذری بود. آن‌جا که عطری، ترانه معروف «داغلار قیزی ریحان» از رشید بهبودف را در حال‌وهوای کاملاً ایرانی خواند و شور و شوق حاضران را بر انگیخت.

عطری در قطعه ششم نیز یکی از فولکورهای محبوب آذری را بازخوانی کرد:

بیر دفعه ساحیلده گوردوم اونو من / گیزلی بیر اوشوتمه گئچدی قلبیمدن

در قطعه هفتم، عطری، با شعری از فریدون مشیری به تصنیف‌های فارسی بازگشت. این تصنیف نیز از ساخته‌های قدیمی و معروف ساکت است:

ای همه گل‌هایِ از سرما کبود /   خنده‌هاتان را که از لب ها ربود

گروه پس از هفت قطعه پویا و پرتحرک، برای دقایقی وارد فضای تکنوازی شد. گفتگوی قانون و کمانچه، در این بخش، بسیار شنیدنی و دلنشین بود. این تکنوازی، پس از یک قطعه فولکلور آذری، دوباره به تصنیف فارسی رسید. غم‌ها و شِکوه‌هایی که از آغاز کنسرت در اجرا بارز بود، این بار با دوبیتی معروف سایه، ادامه یافت:

گل زرد و گل زرد و گل زرد  / بیا با هم بنالیم از سر درد / عنان تا در کف نامردمان است / ستم با مرد خواهد کرد نامرد

پایان کار گروه وزیری نیز آن‌چنان‌که پیش‌بینی می‌شد، بازخوانی تصنیف شورانگیز محمدرضا شجریان با آهنگی از کیوان ساکت و شعر زیبای سایه بود:

ای شادی آزادی / روزی که تو بازآیی / با این دل غم پرور / من با تو چه خواهم کرد؟

به این ترتیب، گروه وزیری با خوانندگی اتابک عطری به اجرای خود در تبریز پایان داد. اجرایی که می‌توانست دست‌کم برای دو شب دیگر نیز ادامه داشته باشد، اما به دلایلی که قطعاً باید ریشه اقتصادی داشته باشد، در یک شب، به پایان رسید.

عطری، از سویی اصالت آذربایجانی دارد و از دیگر سو، سال‌ها آواز مکتب اصفهان را نزد استاد خود، حسام‌الدین سراج فراگرفته است. به نظر می‌رسد، این ترکیب موفق، با مزیت صدای شفاف و رسایی که وی دارد، نوید ظهور خواننده‌ای تاثیرگذار و صاحب‌سبک در ساحت ملی است. تبریز سال‌هاست که یک خواننده ملی و مطرح به موسیقی معاصر ایران بدهکار است و شاید عطری همان گمشده آوازی تبریز باشد.

در پایان، لازم است به برخی نقاط ضعف اجرای اخیر نیز اشاره شود، از جمله عکاسی که مدام میان نوازندگان سرک می‌کشید و علاوه‌بر به‌هم‌زدن جلوه هنری گروه، تمرکز مخاطبان را نیز به هم می‌زد.

تصویربرداری چرخشی (کرین) که بیشتر در فضاهای باز و سالن‌های بزرگ کاربرد دارد، در سالن کوچک پتروشیمی باعث تزاحم است و دید مخاطبان را آزار را می دهد. با وجود سه دوربین مشرف به صحنه، این سازه سنگین هوایی، اصلاً نیاز نیست. حیف است اجرایی فاخر و خاطره‌انگیز، از چنین بی‌نظمی‌هایی، آسیب ببیند.

* * *

فرشید باغشمال